Eukaliptus – właściwości i zastosowanie w kosmetykach

Eukaliptus to szczególna roślina, która wykazuje nie tylko właściwości kosmetyczne, ale i lecznicze. W kosmetykach znajdziesz najczęściej olejek eukaliptusowy, który stosowany na skórę działa przeciwbólowo i przeciwzapalne, zapewnia też przyjemne uczucie chłodu. Jakie zastosowanie ma eukaliptus w kosmetykach? Czy znasz jego wszystkie właściwości? Przekonaj się!

Eukaliptus może kojarzyć Ci się z misiami koala, które żywią się pędami i liśćmi tej rośliny. Okazuje się jednak, że to nie tylko znakomite źródło pokarmu dla tych przyjaznych torbaczy, ale też cenny surowiec kosmetyczny i farmaceutyczny. Chodzi konkretnie o olejek eukaliptusowy pozyskiwany z liści eukaliptusa, ponieważ to on wykazuje wyjątkowe właściwości, takie jak przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwgrzybicze i bakteriobójcze, ale to nie wszystko. Poznaj kosmetyczne właściwości i zastosowanie eukaliptusa!

Eukaliptus – wiecznie zielona roślina

Pod pojęciem eukaliptusa rozumie się drzewa i krzewy z rodziny mirtowatych, do których zaliczane jest ponad 600 gatunków. Jako wiecznie zielone rośliny w większości nie tracą swoich liści, przez co tworzą gęste i zielone lasy na terenie m.in. Australii, Indonezji i Nowej Gwinei. Liście są dość charakterystyczne, ponieważ są wąskie i ustawiają się brzegami do środka, przez co nie dają za wiele cienia. To właśnie w ich zagłębieniach wytwarzany jest olejek eukaliptusowy, po który człowiek sięga od lat, by wykorzystać go w leczeniu różnych schorzeń i pielęgnacji.

Na całym świecie rocznie produkowane jest około 7000 ton olejku eukaliptusowego, który powstaje jako odpad przy wyrębie lasów eukaliptusowych (głównie w Chinach). 

Do produkcji olejków eterycznych wykorzystuje się trzy gatunki eukaliptusa, przez co olejki różnią się intensywnością i złożonością zapachu; mogą mieć też inne zastosowanie, ale w dużej mierze się ono pokrywa:

• eukaliptus gałkowy (Eucalyptus globulus) – najostrzejszy zapach
• eukaliptus cytrynowy (Eucalyptus citriodora) – wyczuwalne nuty cytrusowe
• eukaliptus australijski (Eucalyptus radiata) – wyczuwalne nuty ziołowe

Znane i popularne są też inne gatunki eukaliptusa. Są to: eukaliptus królewski (może osiągnąć nawet 100 m wysokości), eukaliptus niebieski (gunni) oraz eukaliptus tęczowy, który ma drugą warstwę kory w kolorach tęczy.

Eukaliptus w pielęgnacji – wyciąg vs olejek eukaliptusowy

Eukaliptus jest dość powszechnym składnikiem kosmetyków. Znajdziesz go w kosmetykach do pielęgnacji ciała, jak kremy do twarzy i balsam, a także w produktach do mycia i higieny, jak pasty do zębów, płyny do płukania ust, żele pod prysznic i dezodoranty. Obecny jest również w kosmetykach do pielęgnacji włosów.

W kosmetyce właściwie wykorzystuje się dwie formy eukaliptusa, a mianowicie:

• wyciąg z eukaliptusa (INCI: Eucalyptus Globulus Extract, Eucalyptus Globulus Leaf Extract, Eucalyptus Extract, Tasmanian Blue Gum Leaf Extract) 
• olejek eukaliptusowy (INCI: Eucalyptus Globulus Oil, Eucalyptus Globulus Leaf Oil)

Zarówno ekstrakt z eukaliptusa, jak i olejek eukaliptusowy wykazują podobne właściwości kosmetyczne, wśród których możemy wymienić przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze. Do tego kosmetyki z eukaliptusem odświeżają, wzmacniają, a nawet redukują nieprzyjemne zapachy. 

Dzięki swoim właściwościom i charakterystycznemu zapachowi olejek eukaliptusowy jest częstym składnikiem maści rozgrzewających, produktów odświeżających i kosmetyków do higieny jamy ustnej.

Warto dodać, że wyciąg z eukaliptusa znajduje się w gumach do żucia, które nie tylko odświeżają oddech, ale mogą pomóc zredukować kamień nazębny oraz wspomóc walkę z próchnicą. Dzieje się tak, ponieważ wyciąg z liści eukaliptusa zawiera duże ilości etanolu i makrokarpalu o właściwościach bakteriobójczych, które redukują ilość bakterii odpowiedzialnych za ubytki zębów i choroby dziąseł.

Co zawiera olejek eukaliptusowy?

To, co jest niezwykle cenne w eukaliptusie, to olejek eteryczny. To właśnie z liści pozyskuje się olejek, który zawiera eukaliptol (zaw. 60-80%) o zapachu kamfory, a także flawonoidy, garbniki, żywice i woski. Składnikiem olejku jest również ρ-cymen – substancja, którą powszechnie stosuje się w przemyśle chemicznym, kosmetycznym i farmaceutycznym. Co ciekawe, dotychczas substancję tę pozyskiwano z ropy naftowej, obecnie proces nie wymaga użycia rozpuszczalników organicznych, przez co jest przyjazny środowisku.

Oprócz tego w olejku znajdziemy α-pinen (alfa-pinen), który jest jednym z powszechniejszych terpenów, nadających świeży, leśny aromat. Obecny jest nie tylko w olejku eukaliptusowym, ale też w olejku ze skórki pomarańczowej oraz rozmarynie. Dzięki takim substancjom jak kamfen, felandren i limonen olejek eukaliptusowy działa przeciwzapalnie, a nawet może niszczyć niektóre bakterie i grzyby.

Na co jest dobry olejek eukaliptusowy?

W medycynie naturalnej eukaliptus jest szczególnie ceniony za działanie łagodzące i przeciwzapalne, przez co stosuje się go m.in. na trądzik i przy innych problemach skórnych, w tym skóry głowy jak łupież. Dzięki temu, że zapewnia uczucie chłodu i świeżości, do tego działa przeciwbólowo i redukuje bóle mięśniowe i obrzęki, dodatek olejku polecany jest do kąpieli po np. ciężkim dniu lub intensywnym wysiłku fizycznym. Sprawdzi się również przy dolegliwościach reumatycznych i artretycznych. 

Właściwości kosmetyczne olejku z eukaliptusa:

• chłodzi i odświeża
• działa przeciwbakteryjnie i przeciwwirusowo
• łagodzi dolegliwości bólowe, w tym bóle mięśniowe i reumatyczne
• łagodzi podrażnienia, obrzęki i poparzenia
• zapobiega i łagodzi stany zapalne skóry
• pomaga zredukować łupież
• pomaga zwalczyć infekcje skóry, liszaje i opryszczkę
• wzmacnia i nabłyszcza włosy
• odstrasza owady i pasożyty
• neutralizuje nieprzyjemny zapach potu
• nadaje kosmetykom odświeżający zapach
• może leczyć wszawicę
• może ograniczyć łysienie

Kosmetyki z eukaliptusem, zwłaszcza te w postaci mgiełek i kremów, bardzo dobrze sprawdzą się podczas upału, ponieważ zapewniają uczucie odświeżenia i lekkości. Udowodniono, że olejek eukaliptusowy zwiększa ukrwienie skóry, przez co poprawia jędrność i strukturę skóry, może też wspomóc redukcję tkanki tłuszczowej i modelowanie sylwetki. Dodatkowo poprawia nawodnienie skóry za sprawą zwiększenia zawartości ceramidów – z tego powodu eukaliptus często znajduje się w składzie kosmetyków do cery dojrzałej i preparatów przeciwstarzeniowych.

Olejek eukaliptusowy może pełnić funkcję neutralizatora, czyli maskować podstawowy zapach produktu kosmetycznego. Ponadto w badaniach udowodniono, że w stężeniu 12,5% może skutecznie odstraszać komary.

Oprócz kosmetycznych właściwości olejek eukaliptusowy ma cenne właściwości lecznicze. Działa wykrztuśnie, co sprzyja pozbyciu się kaszlu. W infekcjach górnych dróg oddechowych pomaga zmniejszyć katar i oczyścić zatoki, jednocześnie wspomaga leczenie infekcji i zmniejsza ból. I jest to potwierdzono naukowo – w badaniach udowodniono, że eukaliptus zmniejsza objawy przeziębienia, grypy oraz astmy; wykazuje działanie przeciwbólowe i hipotensyjne po dużych zabiegach operacyjnych, np. implantacji stawu kolanowego.

→ Sprawdź dostępne produkty w kategorii: Kosmetyki z olejkiem eukaliptusowym

Jak stosować olejek eukaliptusowy?

Częstym pytaniem w kontekście eukaliptusa jest to, czy olejek eukaliptusowy można pić. Tutaj w dużej mierze zależy to od produktu – zalecamy dokładnie przeczytać opis producenta. Większość olejków eterycznych nadaje się wyłącznie do zewnętrznego stosowania. W niektórych źródłach można znaleźć informację, że olejek eukaliptusowy można pić w wersji rozcieńczonej z wodą, dodając najlepiej dla smaku miód.

Jeśli nie mamy pewności, czy nasz olejek eukaliptusowy można stosować wewnętrznie, zdecydowanie lepiej jest sięgnąć po herbatę lub napar z eukaliptusa – znajdziesz je w aptece lub w sklepach ze zdrową żywnością. Przy czym warto upewnić się, czy nie ma tu żadnych przeciwwskazań, np. eukaliptus może działać drażniąco przy problemach żołądkowo-jelitowych. Przeciwwskazania do stosowania eukaliptusa opisujemy w ostatnim akapicie.

Olejek eukaliptusowy jest olejkiem eterycznym, więc nie zaleca się go stosować bezpośrednio na skórę, bez rozcieńczania. Powinny uważać na niego osoby ze skórą wrażliwą i alergiczną. Zawsze wykonaj próbę uczuleniową przed użyciem.

Stosowanie olejku eukaliptusowego na skórę jest już prostsze: należy pamiętać, aby stosować go zawsze po rozcieńczeniu z olejem bazowym. W takiej postaci olejek jest powszechnie stosowany w leczeniu skóry trądzikowej, ponieważ łagodzi stany zapalne i przyspiesza gojenie krost trądzikowych. Jest pomocny również przy skórze z nadprodukcją sebum, ponieważ pomaga zmniejszyć produkcję łoju, działa też odświeżająco.

Zastosowanie eterycznego olejku z eukaliptusa:

• remedium na opryszczkę, pęcherze rany (tylko po rozcieńczeniu!)
• środek łagodzący ukąszenia komarów
• środek wspomagający leczenie trądziku
• kompres na skórę głowy w celu zahamowania łysienia i łupieżu
• kąpiele aromaterapeutyczne
• kąpiele przeciwbólowe
• olejek do masażu
• olejek do inhalacji
• parówka na twarz
• odświeżacz powietrza

Zanim włączysz olejek eukaliptusowy do pielęgnacji i aromaterapii, koniecznie przeczytaj ten artykuł:

Czy olejek eukaliptusowy można stosować do inhalacji?

Na rynku znajdziesz dwa rodzaje olejków, a mianowicie olejki eteryczne i olejki zapachowe. Te pierwsze, czyli w tym przypadku eteryczny olejek eukaliptusowy, stosowany jest w aromaterapii oraz wykazuje właściwości lecznicze i terapeutyczne. Natomiast olejek zapachowy to najczęściej mieszanka syntetycznych lub naturalnych związków zapachowych i oleju nośnikowego bez tych właściwości; służy właściwie do aromatyzowania pomieszczeń.

Czy zatem olejek eukaliptusowy nadaje się do inhalacji? Tak! Przy czym warto pamiętać, że wprawdzie w inhalacji domowej sprawdzi się świetnie, np. możesz dodać kilka kropel na mokry ręcznik i ten położyć na grzejniku lub dodać kilka kropli do dyfuzora albo kominka, ale w przypadku inhalatorów tłokowych i siateczkowych lepiej go unikać, ponieważ może uszkodzić sprzęt.

Inhalacje z olejkiem eukaliptusowym polecane są przy problemach z zatokami, katarze, kaszlu, astmie i infekcjach górnych dróg oddechowych. Wdychanie olejku z eukaliptusa redukuje ból, również ten związany z chorobami reumatycznymi i urazami. Wykazano również, że działa motywująco i pobudzająco w stanach apatii.

Warto dodać, że nie tylko inhalacje mogą okazać się skuteczne w przypadku dolegliwości związanych z gardłem. Na rynku dostępne są cukierki eukaliptusowe, które mogą wspomóc leczenie bólu gardła i chrypki.

Poczytaj więcej o wykorzystaniu olejków w aromaterapii:

Olejek eukaliptusowy – przeciwwskazania

Choć olejek z eukaliptusa jest uważany za produkt bezpieczny, naturalny i niepowodujący skutków ubocznych, zawsze i bezwzględnie należy stosować się do zaleceń producenta na opakowaniu. Jest to o tyle istotne, że w przypadku tzw. wrażliwców olejek eukaliptusowy nie jest zalecany. Przed włączeniem olejku lub kosmetyku z eukaliptusem do pielęgnacji najlepiej skonsultować się z lekarzem lub specjalistą.

Czysty olejek eukaliptusowy nie powinien być stosowany u dzieci poniżej 3. roku życia oraz u osób ze skórą wrażliwą i alergiczną. Powinny go unikać kobiety w ciąży. W przypadku niemowląt i małych dzieci należy unikać preparatów z wyciągiem z eukaliptusa i nie stosować ich w obrębie twarzy, zwłaszcza nosa.

Na olejek eukaliptusowy w szczególności powinny uważać kobiety w ciąży (zwłaszcza we wczesnym okresie ciąży), dzieci do 3. roku życia (niektóre preparaty lepiej wprowadzać po ukończeniu 6. roku życia – czytamy etykiety!). Powinny go też unikać osoby mające stany zapalne przewodu pokarmowego, stany zapalne dróg żółciowych i schorzenia wątroby. Olejek z eukaliptusa nie powinien być stosowany przez osoby z wysokim ciśnieniem.

Wskazówka: Zwłaszcza w pierwszym kontakcie z produktem lub z czystym olejkiem należy zachować ostrożność. Może się pojawić odczyn alergiczny lub podrażnienie, chociaż są to sytuacje bardzo rzadkie w przypadku naturalnego olejku eukaliptusowego. 

Jako ciekawostkę dodamy, że eukaliptus wykazuje właściwości halucynogenne, dlatego roślina nie powinna być spożywana w dużych ilościach. W przypadku spożycia nadmiernej ilości mogą pojawić się bóle brzucha, nudności, wymioty i biegunka.

Czy znałaś właściwości eukaliptusa? A może masz inne zastosowanie dla olejku eukaliptusowego? Podziel się swoim doświadczeniem w komentarzu!

Bibliografia:

1. „Rośliny w nowoczesnej kosmetologii: Roślinne surowce kosmetyczne o zapachu cytrynowym”, monografia naukowa pod red. dr inż. Anna Kiełtyka-Dadasiewicz, Lublin 2016 (dostęp 19.06.2023).
2. M. Adaszyńska, M. Swarcewicz, „Olejki eteryczne jako substancje aktywne lub konserwanty w kosmetykach”, Wiadomości Chemiczne 2012, 66, 1-2 (dostęp 19.06.2023).
3. Z. Zdrojewicz, K. Minczakowska, K. Klepacki, „Rola aromaterapii w medycynie”, Wydawnictwo Continuo, Family Medicine & Primary Care Review 2014; 16, 4: 387–391 (dostęp 19.06.2023).