Aminokwasy – podział i funkcje. Jakie aminokwasy znajdziesz w kosmetykach?

Aminokwasy to niezbędne składniki dla utrzymania zdrowego wyglądu skóry. Ze względu na swoje wyjątkowe właściwości pielęgnacyjne są wręcz uwielbiane przez branżę beauty. Dlaczego? W artykule omawiamy rodzaje i funkcje aminokwasów, również tych kosmetycznych.

Aminokwasy to naturalne związki chemiczne. Służą jako budulec dla białek, takich jak kolagen, które pomagają nadać skórze elastyczną i gładką teksturę. Co ważne, aminokwasy są jednym z elementów tworzących NMF (ang. Natural Moisturizing Factor), czyli naturalnego czynnika nawilżającego, który jest kluczowy dla regulacji gospodarki wodnej skóry.

Organizm ludzki może wytworzyć około połowę z 20 możliwych aminokwasów. Reszta, określana jako niezbędne aminokwasy, musi być pozyskana z diety. Działanie poszczególnych aminokwasów nieco się różni, jednak można wyróżnić najważniejsze korzyści ze stosowania aminokwasów w pielęgnacji. Najpierw jednak kilka słów wprowadzenia i podział aminokwasów ze względu na ich funkcje dla organizmu.

Aminokwasy – podział i funkcje w organizmie

Aminokwasów jest wiele. Dzieli się je na aminokwasy białkowe (jest ich 20 i wchodzą w skład białek) oraz aminokwasy niebiałkowe (tych jest ponad 300 i nie pełnią funkcji budulcowych). Najważniejszymi są aminokwasy białkowe, ponieważ biorą udział w wielu procesach, w tym w utrzymaniu homeostazy, czyli stałej kontroli nad podstawowymi parametrami życiowymi jak temperatura ciała, objętość płynów ustrojowych i ciśnienie krwi.

Tutaj warto na chwilę się zatrzymać. Przez to, że mowa o aminokwasach białkowych, pojawia się pytanie, czy aminokwasy to białko? Otóż jest to błędny skrót myślowy. Aminokwasy są związkami chemicznymi, które łączą się ze sobą, tworząc białka. Jeśli nie ma tego łańcucha, pozostają wolnymi aminokwasami.

Wróćmy teraz do aminokwasów białkowych, które są ważne dla zdrowia. Można je podzielić na dwa rodzaje, mianowicie aminokwasy egzogenne i endogenne.

Aminokwasy egzogenne

W literaturze zwane są aminokwasami niezbędnymi. Aminokwasy egzogenne (EAA – ang. Essential amino acids) nie są wytwarzane przez organizm, dlatego powinny być dostarczane wraz z pożywieniem. Występują głównie w produktach zawierających białka zwierzęce, takich jak owoce morza, wołowina, drób, produkty mleczne i jaja. Znajdziesz je też w warzywach, głównie jest to komosa ryżowa i produkty sojowe.

Za niezbędne dla zdrowia uważa się 8 aminokwasów:

1. Izoleucyna – obecna głównie w tkance mięśniowej wspomaga metabolizm mięśni; wspomaga też regenerację organizmu, np. po ciężkim wysiłku fizycznym.
2. Leucyna – obniża poziom kortyzolu (hormonu stresu), przyspiesza budowę masy mięśniowej, reguluje poziom cukru we krwi i przyspiesza gojenie się ran.
3. Lizyna – bierze udział w procesach związanych z odbudową tkanek oraz metabolizmie tłuszczów, wspomaga syntezę wzmacniającej układ sercowo-naczyniowy karnityny, pełni funkcje przeciwwirusowe.
4. Metionina – reguluje produkcję hormonu wzrostu, pomaga łagodzić bóle reumatyczne i hamuje rozwój stanów zapalnych okolic stawowych.
5. Fenyloalanina – umożliwia produkcję takich hormonów jak dopamina i noradrenalina, przez co wspomaga leczenie depresji; łagodzi bóle, wspomaga koncentrację.
6. Treonina – wpływa na działanie wielu układów, w tym układu odpornościowego, nerwowego i pokarmowego; odpowiada za prawidłowe nawilżenie skóry.
7. Tryptofan – jest prekursorem serotoniny, wpływa na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, poprawiając nastrój, odporność na stres i regulację cyklu dobowego.
8. Walina – pomaga stymulować regenerację mięśni, działa też antykatabolicznie (hamuje procesy degradacji budującego mięśnie białka), pomaga w redukcji nadmiaru tkanki tłuszczowej.

Dodajmy, że podział aminokwasów obejmuje również aminokwasy warunkowo egzogenne (aminokwasy względnie egzogenne), czyli takie, które mogą być syntetyzowane z udziałem egzogennych prekursorów. Są to: arginina, cysteina, glutamina, glicyna, prolina, tyrozyna. W niektórych źródłach pojawia się jeszcze jeden aminokwas, histydyna, która jest aminokwasem warunkowo egzogennym zaliczanym do grupy aminokwasów egzogennych (pojawia się więc się na liście 9 niezbędnych aminokwasów). Jaka jest jej rola? Stymuluje właściwą pracę układu odpornościowego człowieka, poprawia też funkcjonowanie układu trawiennego.

Aminokwasy endogenne

Produkowane są przez organizm. Co istotne, zapotrzebowanie na aminokwasy endogenne (DAA – ang. Dispensable amino acids) może pokryć całe zapotrzebowanie, dlatego konkretna dieta czy suplementacja nie są tu konieczne. Niektóre z tych aminokwasów są produkowane tylko wtedy, gdy jesteśmy chorzy lub zestresowani.

Najważniejsze aminokwasy endogenne:

1. Alanina – poprawia wytrzymałość i siłę mięśniową, wpływa też na poprawę wydolności; niezbędna dla utrzymania stałego poziomu cukru we krwi.
2. Asparagina – wspiera pamięć i koncentrację, wspomaga proces uczenia się; pomaga w łagodzeniu stanów wyczerpania psychicznego i fizycznego.
3. Glicyna – wspomaga pracę układu pokarmowego, reguluje uczucie głodu; wspiera leczenie zapalenia stawów i cukrzycy.
4. Glutamina – wspiera pracę jelit i oczyszczanie organizmu (usuwa zbędne produkty przemiany materii); niezbędna do produkcji glutationu i DNA.
5. Kwas asparaginowy – pobudza neurony i przyczynia się do lepszej sprawności umysłowej oraz poprawy koncentracji.
6. Kwas glutaminowy – zapewnia prawidłowe funkcjonowanie mózgu, ponieważ jest ważnym przekaźnikiem w ośrodkowym układzie nerwowym; wspiera też trawienie i zmniejsza zmęczenie.
7. Seryna – wpływa na stabilność psychiczną, poprawia pamięć i zdolności poznawcze; wspiera układ odpornościowy.
8. Prolina – buduje kolagen, wzmacniając kości, skórę i stawy; zwiększa elastyczność ścian tętnic i przyspiesza gojenie się ran.

Podobnie jak w przypadku aminokwasów egzogennych, tutaj też wyróżnia się aminokwasy względnie endogenne, takie jak cysteina i tyrozyna. Wprawdzie organizm ludzki potrafi je syntetyzować, jednak potrzebuje do tego innych aminokwasów egzogennych. Tak na przykład cysteina produkowana jest z metioniny, a tyrozyna – z fenyloalaniny.

Jako ciekawostkę dodamy, że wszystkie białka z rodziny kolagenów zbudowane są wyłącznie z aminokwasów endogennych. W wielu badaniach udowodniono, że suplementacja kolagenu może korzystnie wpłynąć na opóźnienie chronologicznego starzenia się skóry. Ilość kolagenu w skórze możesz też zwiększyć domowymi sposobami.

Sprawdź, jak zwiększyć w sposób naturalny kolagen w skórze:

Jak działają aminokwasy na skórę?

Jak wspomnieliśmy na początku artykułu, aminokwasy pomagają regulować gospodarkę wodną skóry, co pomaga w utrzymaniu odpowiedniego pH i zapobieganiu nadmiernej utracie wody z naskórka. Wzmacniają też naturalną barierę ochronną skóry, zabezpieczając ją przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych. Mało tego, niektóre aminokwasy aktywują produkcję kolagenu, tym samym pomagają uelastycznić i ujędrnić skórę.

Działanie aminokwasów na skórę:

• przeciwzmarszczkowe
• zmiękczające
• przeciwstarzeniowe
• uelastyczniające
• przyspieszające regenerację
• wzmacniające

Aminokwasy w pielęgnacji skóry nie są tylko biernym elementem, ale autentycznie aktywnymi składnikami o udowodnionym działaniu biologicznym. Działają na kilku poziomach. Jako ważny składnik NMF mają ogromny wpływ na nawilżenie, ale też są silnymi regulatorami funkcji skóry – kontrolują ciśnienie osmotyczne skóry, przez co regulują dystrybucją wody skórze.

Aminokwasy wykazują zdolność zatrzymywania wody, co wpływa na zmiękczenie i uelastycznienie naskórka. Kompleks aminokwasów może uzupełniać niedobory wody w skórze, rozświetlić ją, a nawet mocno ujędrnić. 

Wielokierunkowe działanie aminokwasów sprawia, że są dość częstym składnikiem kosmetyków przeznaczonych do pielęgnacji w każdym wieku. Warto mieć jednak świadomość, że działanie aminokwasów może się różnić w zależności od rodzaju. Tak na przykład glicyna wykazuje działanie antyoksydacyjne, a arginina – przeciwzapalne. Poniżej znajdziesz listę, która zawiera najczęściej spotykane aminokwasy w kosmetykach.

Najpopularniejsze aminokwasy w kosmetykach

Aminokwasy są budulcem peptydów i białek, a każdy aminokwas pełni określoną funkcję w pielęgnacji skóry i włosów. Znajdziesz je niemal w każdym kosmetyku, począwszy od szamponów, żeli do twarzy, balsamów do ciała, a na kremach do twarzy skończywszy. Różnią się jednak zastosowanym składnikiem.

Badania wykazały, że niezależnie od tego, czy aminokwasy są wytwarzane wewnętrznie, czy stosowane miejscowo, pomagają utrzymać nawilżenie, sprężystość i ogólny zdrowy wygląd skóry.

Najpopularniejsze aminokwasy kosmetyczne:

• Arginina – działa przeciwzapalnie, antyoksydacyjnie, dodatkowo stymuluje wzrost komórek skóry.
• Cysteina – zapobiega wypadaniu i osłabieniu włosów.
• Glicyna – wspomaga regenerację skóry.
• Histydyna – działa ochronnie i zmniejsza negatywne skutki promieniowania słonecznego.
• Kwas piroglutaminowy (inaczej PCA lub kwas pidolowy) – silnie nawilża, wiąże i zatrzymuje wodę w naskórku.
• Lizyna – działa odżywczo i potęguje działanie antyoksydantów.
• Prolina – główny składnik budulcowy kolagenu, stosowana w kosmetykach przeciwstarzeniowych.
• Seryna – uszczelnia, wzmacnia i reguluje płaszcz hydrolipidowy.
• Treonina – bierze udział w produkcji zarówno kolagenu, jak i elastyny, tym samym poprawia jędrność skóry.

Dodajmy, że jako najsilniejsze antyoksydanty traktowane są leucyna, glicyna i alanina. Jeśli natomiast poszukujesz silnych aminokwasów stymulujących syntezę kolagenu, a więc takich, które wspomogą ujędrnienie skóry, to tu przodują glicyna, alanina i prolina.

Jeśli szukasz aminokwasów do pielęgnacji skóry, wybierz te, które najlepiej działają miejscowo, tj. arginina, lizyna, histydyna, glicyna i leucyna. Jeśli nie wiesz, jaki aminokwas najlepiej sprawdzi się w Twojej pielęgnacji, skonsultuj się z kosmetologiem lub lekarzem dermatologiem.

Aminokwasy współpracują z innymi korzystnymi składnikami, które również tworzą NMF, takich jak glicerydy, ceramidy, kwas hialuronowy i peptydy. Dlatego w sklepach znajdziesz kosmetyki z kompleksem aminokwasów i innych składników, co gwarantuje jeszcze lepsze efekty pielęgnacyjne. Działają szczególnie dobrze w połączeniu z peptydami.

Aminokwasy kosmetyczne – podsumowanie

Współczesna kosmetologia skupia się na składnikach, które działają wielokierunkowo, co ma pomóc w przywróceniu i utrzymaniu naturalnej równowagi w skórze. Podstawą jest tu nawilżanie i ochrona przed czynnikami zewnętrznymi, działanie przeciwzapalne oraz zapobieganie procesom starzenia się skóry. Akcent kładziony jest nie tylko na powierzchownej pielęgnacji, ale na „karmieniu skóry” substancjami o działaniu biologicznym występującymi w skórze, co ma uzupełnić niedobory i stymulować procesy naprawcze. Takimi substancjami są właśnie aminokwasy.

Aminokwasy działają na kilku poziomach i są silnymi regulatorami funkcji skóry. To dlatego są wszechobecne w innowacyjnych formułach kosmetycznych. Szczególnie popularne są tu kompleksy aminokwasów, które odwzorowują NMF, co podnosi skuteczność kosmetyku i daje obiecujące efekty. Dzieje się tak dzięki współpracy aminokwasów zarówno na powierzchni, jak i wewnątrz skóry.

Aminokwasy stosowane miejscowo pomagają poprawić wygląd wszystkich rodzajów skóry i są odpowiednie dla osób w każdym wieku, zwłaszcza jeśli chcesz zredukować oznaki starzenia.

Jakie efekty zapewnia pielęgnacja z aminokwasami? Aminokwasy wykazują działanie nawilżające, antyoksydacyjne, regeneracyjne, przeciwzapalne, zwiększają też odporność skóry i aktywują produkcję kolagenu. Z tego też względu warto bliżej zapoznać się z kosmetykami zawierającymi aminokwasy lub substancje bogate w aminokwasy, jak np. śluz ślimaka, który jest częstym składnikiem wielu kosmetyków przeciwstarzeniowych.

Czy używasz kosmetyków z aminokwasami? Może jakieś są Ci szczególnie bliskie? Podziel się w komentarzu!

Bibliografia:

1. „Safety Assessment of α-Amino Acids as Used in Cosmetics”, International Journal of Toxicology, December 2013, 32 (6):41S-64S (dostęp 16.12.2022).
2. „Amino acid complex (AAComplex) benefits in cosmetic products: In vitro and in vivo clinical studies”, Journal of Cosmetic Dermatology 2022, 21(7):3046-3052 (dostęp 16.12.2022).
3. „Effects of aging and xerosis on the amino acid composition of human skin”, Journal of Investigative Dermatology 1990 Sep;95(3):296-300 (dostęp 16.12.2022).