Bariera hydrolipidowa – jak odbudować zniszczoną barierę ochronną skóry?

Ściągnięta, podrażniona i nadmiernie sucha skóra może być sygnałem, że bariera hydrolipidowa naskórka została uszkodzona. Na szczęście są sposoby, jak ją szybko odbudować i przywrócić naturalną równowagę. Zdradzamy, jak zadbać o warstwę ochronną skóry i jak rozpoznać uszkodzony płaszcz hydrolipidowy.

Skóra składa się z wielu warstw, które różnią się strukturami oraz funkcjami. Jedną z ważniejszych warstw jest naskórek (zaraz po skórze właściwej i tkance podskórnej), który jest swego rodzaju powłoką ochronną. To na nim znajduje się płaszcz hydrolipidowy chroniący między innymi przed wnikaniem do wnętrza organizmu niekorzystnych mikroorganizmów oraz zapobiegający utracie wody. Niestety bariera hydrolipidowa może zostać uszkodzona, a wtedy łatwo o podrażnienia skórne, stany zapalne; sama skóra traci też piękny i zdrowy wygląd. Jak dbać o barierę hydrolipidową skóry i jak ją odbudować? Dowiesz się z tego artykułu.

Czym jest bariera hydrolipidowa skóry?

Zacznijmy od podstaw, a więc odpowiedzi na pytanie, co to jest bariera hydrolipidowa. Płaszcz hydrolipidowy (inaczej bariera lub warstwa hydrolipidowa, czasem po prostu lipidowa lub wodno-tłuszczowa) znajduje się bezpośrednio w warstwie rogowej naskórka, czyli najbardziej zewnętrznej warstwie skóry. Pełni ważną funkcję, mianowicie jest rodzajem izolacji, która oddziela organizm od środowiska zewnętrznego, a tym samym ochrania skórę i zapobiega przeznaskórkowej utracie wody (TEWL).

Silna bariera hydrolipidowa to priorytet, jeśli zależy Ci na utrzymaniu zdrowej i wolnej od podrażnień i niedoskonałości skóry. Jej uszkodzenie może znacząco pogorszyć kondycję skóry.

Mówiąc najprościej, bariera hydrolipidowa jest ochronną warstwą na skórze, która działa podobnie do filmu ochronnego. Jej zadaniem jest bronić skórę przed negatywnym wpływem czynników zewnętrznych, fizycznych, biologicznych i chemicznych; przed drobnoustrojami chorobotwórczym (m.in. bakteriami, wirusami czy grzybami), wolnymi rodnikami, toksynami i innymi stresorami środowiskowymi.

Funkcje bariery ochronnej skóry

Ogólnie działanie płaszcza hydrolipidowego możemy sprowadzić do ochrony przed czynnikami zewnętrznymi i ochrony przed utratą wilgoci. Sprawa wydaje się więc prosta, jednak te dwa czynniki mają ogromne znaczenie, jak wygląda Twoja cera i w jakiej jest kondycji.

Zadania bariery hydrolipidowej skóry:

• chroni przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych
• chroni przed odparowywaniem wilgoci z naskórka
• utrzymuje stabilne pH skóry
• odpowiada za właściwy poziom nawilżenia
• pomaga transportować składniki aktywne z kosmetyków do głębszych warstw skóry

Bariera hydrolipidowa chroni przed smogiem, kurzem, zanieczyszczeniami i niekorzystnymi czynnikami atmosferycznymi. Dzięki temu, że zapobiega transepidermalnej utracie wody z naskórka, pomaga zachować optymalny poziom nawodnienia skóry i zapobiega wysuszeniu. Co istotne, głównie za sprawą cząsteczek lipidów pomaga utrzymać elastyczność skóry i opóźnia pojawianie się pierwszych oznak starzenia. Ważne jest również to, że utrzymuje kwaśne pH, które zapobiega rozwojowi mikroorganizmów jak bakterie i grzyby.

Jak zbudowana jest bariera hydrolipidowa skóry?

Bariera hydrolipidowa, zwana też płaszczem bądź warstwą ochronną skóry, zbudowana jest z:

• wody, która jest składnikiem potu wytwarzanego przez gruczoły potowe
• tłuszczów (lipidów) pochodzących z sebum produkowanego przez gruczoły łojowe

Na barierę ochronną skóry składają się białka strukturalne jak kolagen, elastyna i filagryna, wolne kwasy tłuszczowe (WKT), naturalny czynnik nawilżający (NMF), skwalen oraz mieszanka lipidów naskórkowych takich jak ceramidy, cholesterol, fosfolipidy i trójglicerydy. Wśród tych lipidów znajdują się endogenne lipidy, które są wytwarzane przez ciałka lamelarne warstwy ziarnistej, oraz egzogenne lipidy, które są dostarczane skórze z kosmetyków lub leków.

Bariera okluzyjna stworzona przez składniki warstwy ochronnej naskórka sprawia, że naskórek jest nawilżony, a jego komórki (keratynocyty) prawidłowo funkcjonują. Z kolei martwe komórki naskórka (korneocyty) szybciej się złuszczają.

Dobrze zbilansowana kompozycja powyższych składników sprawia, że skóra jest odpowiednio chroniona, a płaszcz hydrolipidowy spełnia swoje zadanie. Jest to o tyle ważne, że mocna warstwa lipidowa jest kluczem do młodego wyglądu. Co istotne, proporcje, w jakich występują składniki, nie są stałe i zmieniają się na przestrzeni lat. Wpływ na to mają również czynniki, z którymi na co dzień się stykasz, a także rozmaite patologie skóry.

Uszkodzona bariera hydrolipidowa – objawy

Płaszcz hydrolipidowy to jeden z najważniejszych elementów zachowania zdrowia skóry – bez niego nawet najlepsza pielęgnacja nie przyniesie oczekiwanych efektów. Niestety zdarza się, że praca bariery hydrolipidowej zostaje zaburzona. Dzieje się tak, kiedy zostanie naruszona np. na skutek nieodpowiedniej pielęgnacji czy działania czynników atmosferycznych. Bariera staje się wówczas cieńsza, przez co przestaje spełniać swoje funkcje ochronne. Sama skóra staje się bardziej delikatna i łatwiej wysycha. Pierwszymi oznakami są: uczucie ściągnięcia, wysuszenia cery i zaczerwienienia, ale to nie wszystko.

Jak poznać, że Twoja bariera hydrolipidowa jest uszkodzona:

• suchość, którą odczuwasz nawet po aplikacji kremu nawilżającego
• nieprzyjemne uczucie ściągnięcia zaraz po oczyszczeniu skóry
• swędzenie i pieczenie
• zaczerwieniania głównie na policzkach
• nadprodukcja sebum, nawet jeśli nie masz przetłuszczającej się cery
• utrata kolorytu cery – staje się ziemista i szara, czasem nawet pożółkła
• pojawienie się zaskórników otwartych i zamkniętych
• zwiększona skłonność do podrażnień i alergii
• nadwrażliwość na kosmetyki, nawet na te, które dotąd stosowałaś bez niespodzianek
• nadwrażliwość skóry na zmiany temperatur, pocieranie itd.

Warto zaznaczyć, że dolegliwości mogą dotyczyć zarówno skóry twarzy, jak i całego ciała. W przypadku uszkodzonej bariery hydrolipidowej skóra staje się szorstka, sucha, napięta, ziemista, do tego pojawiają się niedoskonałości, a Ty odczuwasz dyskomfort i potrzebę ciągłego nawilżania. Zwykle skóra staje się nadreaktywna i występują podrażnienia, stany zapalne np. po zastosowaniu niektórych kosmetyków. Na dodatek skóra może stać się tłustsza i bardziej błyszczeć, co sygnalizuje odwodnienie – w takim przypadku gruczoły łojowe zaczynają produkować więcej sebum, aby nawilżyć cerę, która stała się sucha ze względu na nieszczelny płaszcz hydrolipidowy.

Jak dbać o warstwę ochronną skóry?

Zachowanie warstwy hydrolipidowej skóry w dobrej kondycji jest niezwykle ważne dla jej zdrowia i kondycji. Jest to też gwarancja zachowania świeżego wyglądu, bez niedoskonałości i utraty elastyczności, co jest wynikiem optymalnego nawodnienia. Żeby jednak tak się stało, powinnaś zadbać o barierę hydrolipidową. Jak? 

Po pierwsze reaguj natychmiast jak tylko zauważysz niepokojące objawy. Po drugie, stosuj tylko taką pielęgnację i zabiegi, które są dopasowane zarówno do potrzeb skóry, jak i panujących warunków atmosferycznych, bez agresywnych środków typu alkohol, silne detergenty myjące czy SLS. Po trzecie, wyeliminuj czynniki, które mogą mieć wpływ na osłabienie warstwy ochronnej skóry jak np. promieniowanie UV (stosuj filtry przeciwsłoneczne – poczytasz o nich więcej tu: Kremy z filtrami przeciwsłonecznymi – kompendium wiedzy od A do Z).

Czynniki wpływające na zaburzenia funkcjonowania bariery hydrolipidowej:

• zbyt częste złuszczanie i za mocne peelingi mechaniczne
• silne oczyszczanie i pocieranie skóry szorstkim ręcznikiem
• mocne zabiegi i kuracje przeciwtrądzikowe
• suche i gorące powietrze
• nagłe skoki temperatur 
• czynniki zewnętrzne jak promieniowanie UV, wiatr, mróz, niskie temperatury
• klimatyzacja lub suche powietrze z ogrzewania

Ogólnie rzecz ujmując, to na stan bariery ochronnej skóry wpływa pielęgnacja i czynniki zewnętrzne. Niewłaściwa pielęgnacja jak nadmierne pocieranie skóry, stosowanie mocnych peelingów, agresywnych kosmetyków, częste mycie skóry mogą naruszyć warstwę ochronną. Dodając do tego, wysuszające powietrze z grzejników w okresie zimowym lub prysznice gorącą wodą – i mamy gotowy przepis na zaburzenie naturalnej równowagi skóry. Dlatego też przyjrzyj się najpierw czynnikom, które mogły doprowadzić do tego, że Twoja skóra stała się sucha i szorstka, a następnie wyeliminuj je.

Szczególnie w okresie zimowym dotychczas stosowane kosmetyki mogą być niewystarczające. Sięgnij po silniej nawilżające i odżywcze produkty, które wzmocnią barierę ochronną skóry. Zadbaj również o natłuszczanie. 

Sprawdź, dlaczego warto natłuszczać i nawilżać skórę oraz poznaj najlepsze kosmetyki:

Odbudowa warstwy hydrolipidowej – te kosmetyki mogą Ci się przydać

W przypadku naruszonej bariery ochronnej bezwzględnie powinnaś przyjrzeć się swoim rytuałom pielęgnacyjnym i kosmetykom. Jeżeli chcesz naprawić płaszcz hydrolipidowy, warto wybrać kosmetyki ze składnikami aktywnymi, które naturalnie występują w ludzkiej skórze. To właśnie te składniki będą swego rodzaju cegiełkami, które wypełnią ubytki w barierze. 

Składniki kosmetyków pomagające odbudować barierę ochronną skóry:

• kompleks NMF, w którego skład wchodzą m.in. aminokwasy, mocznik, sole kwasu mlekowego, kwas piroglutaminowy (PCA) i jego sole, cukry, składniki mineralne jak sód, magnez, potas; intensywnie nawilża, zatrzymuje wilgoć i stymuluje biologiczną odnowę
• kwas hialuronowy szybko nawilża i przynosi skórze ukojenie
• ceramidy tworzą cement międzykomórkowy, wzmacniają warstwę rogową i chronią przed czynnikami zewnętrznymi
• nienasycone kwasy tłuszczowe, np. te zawarte w oleju ze słodkich migdałów lub awokado, zapobiegają odparowywaniu wody, opóźniają procesy starzenia, bo dzięki nim dochodzi do poprawy nawilżenia, elastyczności oraz gęstości skóry
• skwalan zmiękcza skórę, natłuszcza ją i nawilża
• niacynamid wzmacnia barierę hydrolipidową, a dzięki temu, że normalizuje pracę gruczołów łojowych wspomaga nawilżenie skóry
• filtry przeciwsłoneczne, aby zapewnić skórze ochronę i dodatkowo jej nie drażnić
• oleje, masła i emolienty pomagają odbudować warstwę okluzyjną na skórze, chronią i uszczelniają, poprawiają też elastyczność skóry

W pielęgnacji skóry z uszkodzoną warstwą lipidową nie tylko nacisk powinien być nałożony na uszczelnienie i wypełnienie, ale też zadbanie o prawidłowy poziom nawilżenia. Dlatego na liście pożądanych składników i kosmetyków znajdują się te o działaniu nawilżającym i zapobiegającym szybkiemu wyparowaniu wilgoci. Przypatrz się również swojej diecie – w okresie regeneracji skóry warto włączyć do jadłospisu produkty bogate w niezbędne, nienasycone kwasy tłuszczowe omega 3-6-9.

Te kosmetyki powinny Cię zainteresować:

Ile trwa odbudowa bariery hydrolipidowej?

Dobra wiadomość jest taka, że dbając odpowiednio o skórę, jesteś w stanie odbudować uszkodzoną barierę hydrolipidową skóry. Pytanie tylko, jak długo będziesz czekać na efekty? To zależy. Regeneracja skóry jest procesem zachodzącym samoistnie i szacuje się, że trwa około miesiąca. Jednak z wiekiem proces ten wydłuża się, a w przypadku uszkodzeń naskórka i poważnego wysuszenia może się to jeszcze wydłużyć. 

Żeby przyspieszyć regenerację bariery hydrolipidowej, używaj kosmetyków bogatych w substancje naturalnie tworzące tę barierę i takie, które wiążą wodę w warstwie rogowej naskórka. Zrezygnuj z kosmetyków z retinolem, kwasami, ze szczoteczek myjących i mechanicznych peelingów. Wybierz łagodną i minimalistyczną pielęgnację zgodną ze skip care.

Czas trwania kuracji lipidowej jest indywidualny i zależy od stopnia zniszczenia. Jeżeli do uszkodzenia warstwy ochronnej doszło na skutek silnej kuracji retinolem, odbudowa może potrwać nawet kilka tygodni. Jeżeli masz bardzo zaburzoną i wysuszoną skórę, bo na przykład skóra jest podrażniona słońcem, bo nie stosowałaś filtrów UV, naprawa może potrwać nawet kilka miesięcy. Bez względu na przyczynę, bardzo ważna jest systematyczność – nakładaj wybrane kremy i kosmetyki regularnie, ogranicz czynniki niesprzyjające i obserwuj skórę. Tylko dzięki cierpliwości, wytrwałości i świadomości Twoja skóra odzyska naturalną równowagę.

Naprawa uszkodzonej bariery hydrolipidowej – podsumowanie

O tym, że masz silny i nienaruszony płaszcz hydrolipidowy, może świadczyć ogólny dobry stan cery. Jeżeli Twoja skóra nie jest ściągnięta, delikatnie się błyszczy i dobrze reaguje na kosmetyki myjące, to znak, że warstwa ochronna jest szczelna i spełnia swoje zadanie. W każdym innym przypadku, a zwłaszcza kiedy zauważysz, że skóra po myciu się łuszczy i czerwieni, to może być objaw uszkodzonej bariery hydrolipidowej.

Pamiętaj, że zdrowa skóra to taka, w której warstwa hydrolipidowa, czyli wodno-tłuszczowa,  jest nienaruszona. Dlatego dbaj o nią codziennie – stosuj dobrze dobrane kosmetyki oraz łagodne zabiegi, które będą skórze służyć, a nie ją osłabiać. W przypadku naruszenia warstwy ochronnej skóry wybierz kosmetyki, których skład bogaty jest w substancje tłuszczowe (lipidy), substancje odżywcze, substancje ochronne oraz witaminy. Tylko właściwa pielęgnacja pozwoli Ci zachować skórę i jej barierę ochronną w dobrej kondycji przez długie lata.

Czy masz jakieś sposoby na regenerację skóry? A może masz ulubiony kosmetyk, po który sięgasz, kiedy tylko zauważysz, że bariera ochronna skóry została naruszona?