Filtry w kremach przeciwsłonecznych. Co warto o nich wiedzieć: jak działają, jakie są rodzaje filtrów, jaki wybrać?

Po kremy z filtrami przeciwsłonecznymi sięgamy najczęściej latem, gdy jesteśmy na plaży, spędzamy dzień na działce lub wychodzimy na wycieczkę w góry. Nadal niewiele osób sięga po kremy z filtrami UV wiosną, a jeszcze mnie stosuje je przez cały rok. W dzisiejszym wpisie przybliżę kilka ważnych faktów dotyczących ochrony przeciwsłonecznej. Dowiesz się m.in. tego, kiedy warto stosować kremy z filtrami, jakie filtry są bezpieczne dla skóry i jak prawidłowo używać kremy z filtrami przeciwsłonecznymi.

Ochrona przeciwsłoneczna skóry obrosła w wiele mitów, a najpopularniejsze z nich (i jednocześnie najbardziej absurdalne) mówią o dużej szkodliwości kremów przeciwsłonecznych i zachęcają, by ich nie używać. Prawda jest jednak taka, że dużo więcej krzywdy może zrobić naszej skórze brak ochrony przeciwsłonecznej, niż stosowanie kremów z filtrami ochronnymi.

Dlaczego należy stosować ochronę przeciwsłoneczną?

Nasza skóra jest narażona na trzy rodzaje promieniowania UV. Są to: promieniowanie UVA, UVB i UVC. Skóra narażona na działanie promieniowania ultrafioletowego ulega podrażnieniu, staje się zaczerwiona, szybciej się starzeje i traci zdrowy wygląd. Dlatego tak ważne jest, aby korzystać ze słońca w odpowiedni sposób i nie narażać skóry na negatywne skutki działania promieniowania UV.

Rodzaje promieniowania UV i ich działanie na skórę:

• UVC –  promieniowanie UVC jest zatrzymywane przez warstwę ozonową i najmniej szkodliwe dla skóry. Dużo groźniejsze jest promieniowanie UVB, a za najbardziej szkodliwe uznaje się promieniowanie UVA.
• UVB – promieniowanie UVB odpowiada za brązowy kolor naszej opalenizny, ale też poparzenia słoneczne, podrażnienia, czerwone ramiona i piekące nosy. To na skutek jego działania na skórze pojawiają się piegi, przebarwienia i trudne do usunięcia plamy. To również promieniowanie UVB może przyczyniać się do rozwoju zaćmy u osób, które wystawiają oczy na długotrwałą ekspozycję na słońce.
• UVA – promieniowanie UVA nie jest tak „odczuwalne” jak promieniowanie UVB, bo nie powoduje poparzeń i podrażnień skóry, nie wpływa też na zmianę jej koloru. Jest to natomiast promieniowanie sprzyjające powstawaniu wolnych rodników, zmian nowotworowych, rozkładowi kolagenu, uszkadzaniu komórek i fotostarzeniu. Co ciekawe, z tym typem promieniowania mamy do czynienia przez cały rok, nawet zimą, gdy słońca wydaje się być mało.

Jak chronić skórę przed promieniowaniem UV?

Aby ochronić skórę przed negatywnymi skutkami promieniowania UV warto stosować się do zasad bezpiecznego opalania, o którymi pisałam już kiedyś na blogu, w tym wpisie:

Dla przypomnienia:

• unikamy przebywania na słońcu w godzinach najsilniejszego promieniowania UV, czyli między 11.00 a 15.00
• stosujemy kremy ochronne z filtrami UV, które zapewniają ochronę przed dwoma rodzajami promieniowania – UVA i UVB
• na plaży stosujemy najwyższe filtry ochronne, między 30 a 50 SPF
• aplikację kosmetyków przeciwsłonecznych powtarzamy po każdej kąpieli i co 2 godziny
• miejsca szczególnie narażone na poparzenia okrywamy przewiewnymi i lekkimi tkaninami, zabezpieczamy znamiona i pieprzyki
• będąc na plaży osłaniamy głowę kapeluszem, chustą, czapeczką z daszkiem
• oczy chronimy zakładając okulary przeciwsłoneczne, których szkła mają odpowiednie filtry ochronne
• przebywając na słońcu pijemy dużo wody
• opaleniznę nabywamy poprzez stopniową ekspozycję skóry na słońce
• nie stosujemy przeterminowanych kosmetyków przeciwsłonecznych
• stosujemy dietę bogatą w antyoksydanty

Warto przeczytać również:

Jak kupić dobry krem z filtrami przeciwsłonecznymi?

Kupując kremy z filtrami przeciwsłonecznymi warto zwrócić uwagę na kilka kwestii:

• jakiego rodzaju filtry zawiera: chemiczne, mineralne?
• przed jakim typem promieniowania chroni?
• czy zawiera antyoksydanty?
• czy ma bezpieczny, naturalny skład?

Większość kremów przeciwsłonecznych zawiera oznaczenie, ile wynosi wskaźnik ochrony przeciwsłonecznej znajdujący się w kremie. Jest to tzw. SPF, czyli Sun Protection Factor, który określa, w jakim stopniu krem chroni skórę przed poparzeniami i podrażnieniami, czyli negatywnym działaniem promieniowania UVB. SPF nie informuje natomiast, w jakim stopniu krem chroni skórę przed promieniowaniem UVA. Zdarza się, że na tubce kremu oznaczenie UVA jest zaznaczone kółeczkiem – to oznacza, ze ochrona UVA wynosi ok. 1/3 faktora SPF, czyli w przypadku kremu z SPF 30, współczynnik ochrony przed UVA będzie wynosił jedynie 10.

Coraz więcej producentów kosmetyków przeciwsłonecznych (ale wciąż niestety nie wszyscy) zaczyna używać na opakowaniach kremów przeciwsłonecznych oznaczenia IPD lub PPD (PA), które oznacza poziom ochrony przed UVA.

PPD (Persistent Pigment Darkening) wskazuje ile razy zmniejsza się dawka promieniowania UVA absorbowana przez skórę, na której zastosowano kosmetyk z filtrem. Pomiar jest wykonywany 2 do 24 godzin po kontakcie ze słońcem. Kupując kosmetyki, na których mamy oznaczone PPD lub IPD wiemy więc, w jakim zakresie krem ochroni naszą skórę przed promieniowaniem UVA. Jeśli tej informacji nie ma, musimy wnikliwie przeczytać skład, odnaleźć w nim filtry zapewniające ochronę przed UVA i na podstawie ich miejsca w INCI ocenić, jak skuteczną ochronę przed UVA może zapewnić nam nasz krem. Oznaczenie PA++++ na opakowaniu oznacza, że wartość PPD danego kosmetyku wynosi 16 lub więcej.

Rodzaje filtrów przeciwsłonecznych i bezpieczeństwo ich stosowania

Rodzaje filtrów przeciwsłonecznych stosowanych w kosmetykach zapewniających ochronę przed promieniowaniem UV to filtry chemiczne i filtry mineralne.

Filtry mineralne to dwutlenek tytanu (Titanium Dioxide), zapewniający ochronę przed promieniowaniem UVB oraz tlenek cynku (Zinc Oxide), który zapewnia pełen zakres ochrony również wobec promieniowania UVA. Najskuteczniejsze kremy przeciwsłoneczne z filtrami mineralnymi zawierają w składzie zarówno dwutlenek tytanu, jak i tlenek cynku.

Filtry mineralne uznaje się za łagodne i bezpieczne dla skóry. Są to substancje dobrze tolerowane przez skórę, nie powodują reakcji alergicznych i podrażnień. Ich stosowanie zaleca się w kosmetykach ochronnych dla dzieci i osób z bardzo wrażliwą skórą.

Sporą wadą kosmetyków przeciwsłonecznych z filtrami mineralnymi jest to, że pozostawiają na skórze biały film, trudno się rozprowadzają, są gęste, tępe i dość tłuste. Na szczęście powstaje coraz więcej receptur, w których zarówno efekt bielenia, jak i trudnej aplikacji został już wyeliminowany i kosmetyki z filtrami mineralnymi stają się coraz przyjemniejsze w stosowaniu.

Filtry chemiczne są łatwiejsze w użytkowaniu od filtrów mineralnych, większość z nich wykazuje się też pełnym zakresem ochrony i dużą stabilnością. Ich stosowanie jest bezpieczne, o ile wybierzemy kosmetyk z dobrym składem. To bardzo ważne, bo często producenci kremów przeciwsłonecznych z filtrami „psują” składy swoich kosmetyków dodając do nich silne alergeny, dużą ilość silikonów, syntetycznych substancji zapachowych, a nawet donory formaldehydu. Na rynku wciąż dostępne są też kosmetyki z tzw. filtrami przenikającymi, które mogą mieć działanie estrogenne. Tych filtrów unikamy, podobnie jak filtrów niestabilnych, które szybko przestają chronić naszą skórę przed negatywnym działaniem promieniowania UV.

Filtry chemiczne uznane za bezpieczne:

• Ethylhexyl Salicylate (inne nazwy tego filtra: Octisalate, Octyl salicylate, EHS, Escalol 587) – zapewnia ochronę przed UVA  i UVB. Może być stosowany w stężeniu do 5%, nie będąc przy tym niebezpieczny. Bywa używany jako stabilizator innego filtra – Avobenzone (Butyl Methoxydibenzoylmethane), dając dłuższą ochronę.
• Diethylamino Hydroxybenzoyl Hexyl Benzoate (znany też jako: Uvinul A Plus) – zapewnia ochronę skóry przed prominiowaniem UVA.
• Diethylhexyl Butamido Triazone (inna nazwa: Uvasorb HEB) – chroni przed UVA i UVB
• Bis-Ethylhexyloxyphenol Methoxyphenyl Triazine (inne nazwy: Tinosorb S, Escalol S, Bemotrinizol) – ten filtr chroni głównie przed UVA, częściowo także przed UVB.
• Methylene Bis-Benzotriazolyl Tetramethylbutylphenol (znany też jako: Tinosorb M, Biscotrizole, Milestab 360) chroni przed UVA oraz UVB.
• Terephthalylidene Dicamphor Sulfonic Acid (Mexoryl SX,  Ecamsule) – chroni przed UVA.
• Drometrizole trisiloxane (inne nazwy: Mexotyl XL, Examsule) zapewnia ochronę przed promieniowaniem UVA.
• Disodium Phenyl Dibenzimidazole Tetrasulfonate (inne nazwy: Neo Heliopan AP, Bisdisulizole disodium) – chroni przed UVA.
• Ethylhexyl Triazone (znany też jako: Uvinul T 150, EHT, Octyltriazone) to pochodna PABA chroniąca przed UVB.

Filtry chemiczne, których warto unikać:

• Ethylhexyl Methoxycinnamate (inne nazwy tego filtra: Octyl Methoxycinnamate, Octinoxate, OMC, EHMC, Escalol 557, Parsol MCX, Eusolex 2292, Tinosorb OMC, Uvinul MC80)
• Benzophenone-3  (znany też jako: Oxybenzone, BP3, Uvinul M40, Eusolex 4360, Escalol 567 oraz Benzophenone-4 /Sulisobenzone)
• Homosalate (HMS, Homomethyl Salicylate)
• 4- Methylbenzylidene Camphor
• Octyl Dimethyl PABA  (inne nazwy: Ethylexyl Dimethyl PABA, EHDP, Escalol 507, OD-PABA)
• Butyl Methoxydibenzoylmethane (Avobenzone)
• Octocrylene (Uvinul N-539, OCR, Eusolex OCR)

Ochrona przeciwsłoneczna skóry – oleje roślinne i antyoksydanty

Chcąc kupić dobry krem przeciwsłoneczny z filtrami warto spojrzeć na jego pełen skład. Tak, jak już wspomniałam, w INCI szukamy głównie filtrów, które pomogą nam określić skuteczność i bezpieczeństwo użytych filtrów. Ale nie tylko one będą wpływały na działanie ochronne kremu! Równie istotne są antyoksydanty (np. witaminy C i E), które jako składniki penetrujące do i przez naskórek, chronią skórę przed endogennymi wolnymi rodnikami, powstającymi w skórze w wyniku naturalnie zachodzących procesów biochemicznych i spowalniają procesy fotostarzenia się skóry. Cenne będą również naturalne oleje roślinne. Część z nich zawiera naturalne filtry ochronne, które mogą wspierać i uzupełniać działanie filtrów mineralnych i chemicznych. Dodatkową zaletą ich obecności w składzie kremu przeciwsłonecznego jest działanie pielęgnacyjne – oleje chronią naskórek przed utratą wody, wykazują działanie kojące i łagodzące.

Substancjami, których warto unikać w składzie kosmetyków przeciwsłonecznych są donory formaldehydu, alergeny, barwniki, syntetyczne substancje zapachowe i PEG-i. Osoby z wrażliwą skórą powinny unikać też alkoholu, który może przesuszać i podrażniać skórę. W kremach przeciwsłonecznych nie powinno być też dodatku olejków eterycznych o właściwościach fotouczulających.

Jak stosować kremy z filtrami przeciwsłonecznymi?

Większość z nas przyzwyczajona jest do tego, że krem ochronny z filtrami przeciwsłonecznymi wyjmujemy z torby dopiero na plaży i nakładamy go na skórę będąc już na słońcu. Niestety jest to błąd, bo większość kremów i kosmetyków z filtrami potrzebuje czasu, by zacząć działać. Ile? To już zależy od konkretnego produktu i zaleceń producenta. Często jest to 15-30 minut, co oznacza, że krem nakładamy na skórę na 15-30 minut przed wyjściem na słońce. Warto pamiętać też o powtórnej aplikacji kremu w ciągu dnia – nawet co 2 godziny i o tym, że nawet wodoodporny krem wymaga powtórnej aplikacji po wyjściu z wody.

Ile nakładać kremu z filtrem na twarz?

Na uwagę zasługuje też ilość kremu, którą nakładamy na skórę. Według badań powinno to być 2mg na cm2 skóry, czyli całkiem sporo. W praktyce jednak stosujemy kremy z filtrami przeciwsłonecznymi w dużo mniejszej ilości, co niestety nie zapewnia naszej skórze optymalnej ochrony przeciwsłonecznej.

Kosmetolog radzi: Kosmetyki z filtrem przeciwsłonecznym a fototyp skóry – jak wysoki filtr stosować?

Wybierając kosmetyki z filtrem przeciwsłonecznym, warto znać fototyp swojej skóry – czyli rodzaj jej karnacji. Znajomość fototypu skóry jest bardzo przydatna, aby określić zdolność skóry do opalania i przewidzieć ryzyko wystąpienia poparzeń słonecznych (na skutek działania promieni ultrafioletowych). Posługujemy się w tym celu klasyfikacją Fitzpatrick’a, który wyróżnił aż 6 fototypów w zależności od reakcji skóry na półgodzinną ekspozycję słoneczną. 

Fototyp skóry zależy od ilości melaniny, czyli naturalnego barwnika produkowanego przez komórki naskórka. Melanina pełni przede wszystkim rolę ochronną, zabezpieczając głębsze warstwy skóry przed szkodliwym wpływem promieniowania UV. Przy ekspozycji na słońce skóra „broni się” zwiększając przejściowo produkcję melaniny, czego widocznym efektem jest opalenizna. Sama melanina nie wystarczy jednak, aby dobrze zabezpieczyć skórę przed słońcem – stąd potrzeba i konieczność stosowania kosmetyków z odpowiednio dobranym filtrem przeciwsłonecznym. Określenie fototypu skóry pomoże Ci właściwie dopasować wysokość filtra przeciwsłonecznego.

Na opakowaniu kosmetyku do opalania szukaj oznaczenia SPF (Sun Protection Factor).

Liczba towarzysząca SPF oznacza wysokość filtra przeciwsłonecznego. Wartość ta informuje o tym, ile razy dłużej Twoja skóra może pozostać wystawiona na słońce w porównaniu z czasem ekspozycji na słońce bez zabezpieczenia kosmetykiem. Każdy fototyp skóry potrzebuje innej ochrony.

Rodzaje fototypów skóry:

Fototyp I (celtycki): 

• kolor skóry: bardzo jasna (o różowym odcieniu), piegowata,
• kolor włosów: jasny blond, rudy,
  kolor oczu: jasnoniebieskie, jasnozielone,
• opalenizna: nie występuje (brak pigmentacji),
• skłonność do oparzeń słonecznych: bardzo wysoka (rumień pojawia się już po pierwszych minutach ekspozycji),
• zalecany filtr przeciwsłoneczny: SPF 50+ – SPF 50,
• maksymalny czas przebywania na słońcu bez ochrony przeciwsłonecznej: ok. 10 minut.

Fototyp II (północnoeuropejski): 

• kolor skóry: jasna (o bladym odcieniu), ze skłonnością do piegów,
• kolor włosów: jasny i ciemny blond,
• kolor oczu: szare, niebieskie lub zielone,
• opalenizna: niewielka,
• skłonność do oparzeń słonecznych: duża,
• zalecany filtr przeciwsłoneczny: SPF 50 – SPF 30,
• maksymalny czas przebywania na słońcu bez ochrony przeciwsłonecznej: ok. 20 minut.

Fototyp III (środkowoeuropejski): 

• kolor skóry: lekko śniada (o oliwkowym odcieniu),
• kolor włosów: jasny i ciemny blond,
• kolor oczu: brązowe, piwne, szare lub niebieskie,
• opalenizna: wyraźna, brązowa,
• skłonność do oparzeń słonecznych: umiarkowana,
• zalecany filtr przeciwsłoneczny: SPF 25 – SPF 15,
• maksymalny czas przebywania na słońcu bez ochrony przeciwsłonecznej: ok. 30 minut.

Fototyp IV (południowoeuropejski): 

• kolor skóry: śniada lub oliwkowa, 
• kolor włosów: bardzo ciemny blond, brązowe lub czarne,
• kolor oczu: ciemnobrązowe lub czarne,
• opalenizna: mocna, ciemnobrązowa,
• skłonność do oparzeń słonecznych: rzadka, 
• zalecany filtr przeciwsłoneczny: SPF 10 – SPF 6,
• maksymalny czas przebywania na słońcu bez ochrony przeciwsłonecznej: ok. 45 minut.

Fototyp V (azjatycki i północnoafrykański): 

• kolor skóry: brązowa i żółta,
• kolor włosów: ciemnobrązowe,
• opalenizna: stała, umiarkowana pigmentacja,
• skłonność do oparzeń słonecznych: brak,
• zalecany filtr przeciwsłoneczny: SPF 6.

Fototyp VI (afrykański): 

• kolor skóry: ciemnobrązowa i czarna,
• kolor włosów: czarne,
• opalenizna: stała, głęboka pigmentacja,
• skłonność do oparzeń słonecznych: brak (skóra nigdy nie ulega poparzeniom słonecznym),
• zalecany filtr przeciwsłoneczny: SPF 6.

Najlepszą porą na określenie fototypu swojej skóry jest wczesna wiosna. Skóra jest wtedy wolna od opalenizny i ma najbardziej naturalny koloryt.

Twoja skóra może czasami potrzebować stałego bądź przejściowego stosowania kosmetyków z wysokim filtrem przeciwsłonecznym – najlepiej SPF 50 czy SPF 50+. Pamiętaj o tym, jeśli:

• korzystasz z zabiegów w gabinecie kosmetycznym, takich jak depilacja laserowa, usuwanie przebarwień, peelingi chemiczne czy mikrodermabrazja;
• przyjmujesz leki fotouczulające (np. antybiotyki z grupy tetracyklin, niektóre leki hormonalne czy uspokajające) – warto uważnie czytać ulotki leków pod tym kątem;
• pijesz zioła fotouczulające (np. ziele dziurawca),
• używasz kosmetyków z retinolem, z hydroksykwasami, czy olejkami eterycznymi – w tym zwłaszcza olejkiem bergamotowym),

Wszystkie te działania uwrażliwiają skórę na działanie promieni słonecznych, co w kontakcie ze słońcem może wywołać reakcję alergiczną lub wystąpienie skutków ubocznych w postaci podrażnienia, poparzeń i trwałych przebarwień skóry.

Filtrem SPF 50 warto zabezpieczyć tatuaże i znamiona. W przypadku obecności zmian barwnikowych na skórze szczególnie pamiętaj o regularnym badaniu ich stanu u dermatologa.

Czy musimy używać krem z filtrem w domu?

Utarło się przekonanie, że będąc w pomieszczeniu, nie musimy używać kremów z filtrem. Nie jest to prawdą, ponieważ promieniowanie UVA przenika przez okno, niezależnie od stopnia zachmurzenia na zewnątrz. Nie możemy również zapomnieć o promieniowaniu HEV (tzw. Blue Light), które jest emitowane przez urządzenia elektroniczne, jak telewizory, laptopy czy telefony. Dlatego pozostając w domu, również polecam Ci ochronę przeciwsłoneczną w każdej porze roku.

Czy olej roślinny może zastąpić krem przeciwsłoneczny?

Na koniec zostawiłam odpowiedź na jedno z najbardziej nurtujących pytań – czy olej roślinny np. z pestek malin może zastąpić krem z filtrami? Niestety nie mogą i do tej pory nie ma potwierdzenia ich skuteczności w ochronie przeciwsłonecznej skóry. Bardzo trudno oszacować dokładną wartość SPF oleju oraz jaką jego ilość należałoby nałożyć na skórę, aby rzeczywiście olej chronił skórę przed promieniowanie UVB. Należy też wziąć pod uwagę to, że oleje częściowo wnikają w naskórek (co zmniejsza ich wartości ochronne) oraz nie są fotostabilne. Dlatego używanie olejów roślinnych jako jedynej formy zabezpieczenia skóry przed słońcem nie jest najlepszym wyborem. Warto natomiast wspierać się olejami, stosować je na zmianę z kremami ochronnymi i – tak jak już wspomniałam – sięgać po takie kremy, które zawierają oleje roślinne w swoim składzie.

Podsumowanie

Stosowanie kremów przeciwsłonecznych powinno stać się nawykiem każdej z nas, szczególnie wiosną i latem, gdy słońce świeci najmocniej i najdłużej. Warto pamiętać o ich używaniu nie tylko przed wyjściem na plażę, ale również przed wyjściem na spacer, do miasta i na plac zabaw z dziećmi. Ochroną przeciwsłoneczną warto też otoczyć skórę twarzy – dzięki temu nasza cera dłużej pozostanie młoda, unikniemy przebarwień i zmarszczek.

Stosujesz kremy przeciwsłoneczne z filtrami ochronnymi? Jak często po nie sięgasz?

Źródła:

1. BMJ. 2000;320:176–177. Has the sun protection factor had its day. Dostęp: 21.06.2021.
2. Annemarie.pl. Słońce i filtry UV. Poznaj rodzaje promieniowania i oznaczenia kosmetyków ochronnych. Dostęp: 21.06.2021.
3. Annemarie.pl. Filtry mineralne i chemiczne. Jaki kosmetyk ochronny wybrać. Dostęp: 21.06.2021.
4. Probl Hig Epidemiol 2014, 95(3): 596-601. Kosmetyki ochrony przeciwsłonecznej. Cz.I. Filtry UV i ich właściwości. Dostęp: 21.06.2021.
5. Dermatologic Clinics 2009. Skin type classification systems old and new. Dostęp: 30.06.2021.