Antyoksydanty w kosmetykach i ich rola w ochronie przeciwsłonecznej

Przeciwutleniacze odgrywają ogromną rolę w przeciwsłonecznej ochronie skóry. Wprawdzie nie zastąpią filtrów przeciwsłonecznych, ale mogą zminimalizować negatywny wpływ promieni słonecznych na skórę. Potrzebujesz antyoksydantów o każdej porze roku – to fakt. Dziś odpowiem na pytanie, czym są antyoksydanty i dlaczego warto wprowadzić je do pielęgnacji przeciwstarzeniowej.

Prowadzone w ostatnich latach liczne kampanie społeczne znacznie podniosły świadomość w zakresie bezpiecznego opalania, czyli zapobieganiu poparzeniom słonecznym i foto kancerogenezie. Wiemy, że powinniśmy stosować filtry przeciwsłoneczne, aby zmniejszyć ryzyko raka skóry i przedwczesnego starzenia się skóry. Istnieje jeszcze jeden pomocnik, który jest często pomijany w ochronie przeciwsłonecznej – przeciwutleniacze. Tymczasem antyoksydanty (czyli przeciwutleniacze) zwiększają skuteczność filtrów przeciwsłonecznych, a nawet są w stanie zneutralizować działanie wolnych rodników na skutek błędnie aplikowanych filtrów czy też stosowania zbyt słabej ochrony przed promieniowaniem UV. Jest to o tyle ważne, że właściwa ochrona przed słońcem może przyczynić się do ograniczenia objawów starzenia skóry nawet o 80%!

Czym jest fotostarzenie skóry?

Fotostarzeniem skóry nazywamy przedwczesne starzenie się skóry spowodowane wielokrotną ekspozycją na promieniowanie ultrafioletowe (UV), głównie słoneczne, ale także sztuczne źródła UV. Fotostarzenie różni się od starzenia chronologicznego: szkodliwe działanie promieni UV – pochodzących ze słońca lub źródeł sztucznego opalania – zmienia normalne struktury skóry. Mówimy tu więc o przewlekłym uszkodzeniu skóry, a nie naturalnym procesie jej starzenia, które jest procesem ciągłym i postępującym.

Fotostarzenie się skóry to skumulowane szkodliwe skutki (takie jak zmarszczki lub ciemne plamy) na skórze, które wynikają z długotrwałej ekspozycji na światło słoneczne, a zwłaszcza światło ultrafioletowe, które jest emitowane przez słońce i lampy solarne.

Promieniowanie UV oddziałuje na organizm człowieka przez cały okres jego życia, jednak skutki biologiczne oddziaływania tego promieniowania zależą od natężenia, długości fali oraz czasu ekspozycji. Długotrwała ekspozycja na światło słoneczne jest kluczowym czynnikiem ryzyka fotostarzenia się skóry. Warto odnotować, że do 30. roku życia uszkodzenia mogą być niewielkie, ale z czasem skóra staje się coraz mniej odporna na działanie promieni słonecznych, dlatego należy stosować ochronę przez cały rok i na całe ciało. Jest to o tyle ważne, że szkodliwe promienie UVA, które niszczą fibroblasty, włókna kolagenu i elastyny, są w stanie przenikać nawet przez szyby i ubrania.

Negatywne działanie promieniowania UV – objawy fotostarzenia

Wśród objawów przewlekłej ekspozycji na promieniowanie UV wymienić można zmiany w obrębie naskórka oraz zmniejszenie ilości kolagenu. Wszystko to składa się na obraz skóry o żółtawym odcieniu, z licznymi poletkowymi zmarszczkami i teleangiektazjami, wewnątrz której dochodzi do przewlekłego stanu zapalnego (dermatoheliosis).

Oznaki fotostarzenia pojawiają się na najbardziej widocznych partiach ciała, czyli twarzy, szyi i grzbietach dłoni. U kobiet dochodzi jeszcze dekolt, ponieważ latem eksponują górną część klatki piersiowej. Usta również mogą wykazywać oznaki nadmiernego uszkodzenia słonecznego.

Typowymi oznakami fotostarzenia się skóry są:

• rozszerzone naczynia, tzw. teleangiektazje, czyli pajączki na nosie, policzkach i szyi
• zaburzenia pigmentacji skóry w postaci przebarwień, piegów, plam soczewicowatych (znanych jako plamy starcze lub wątrobowe) i nierównego kolorytu skóry
• zmiany jakości skóry – staje się cienka, przesuszona i łatwo ulega urazom
• ogólna utrata kolorytu skóry w miejscach narażonych na działanie słońca
• przy nieprzerwanej ekspozycji na słońce przez kilka lat zmarszczki wokół oczu i ust powiększają się i stają się głębokimi bruzdami; zmarszczki na czole pojawiają się i są widoczne, nawet gdy nie marszczysz brwi
• mogą pojawić się czerwone, szorstkie, łuskowate plamy zwane rogowaceniem posłonecznym; mogą być przedrakowe i wymagać leczenia

Wśród negatywnych następstw UVA wymienia się także rumień, a nawet nowotwory skóry. Promieniowanie UV jest również jednym z najważniejszych czynników, któremu przypisuje się odpowiedzialność za starzenie zewnątrzpochodne, także jeśli chodzi o włosy. Ekspozycja na słońce powoduje blaknięcie włosów, co jest spowodowane spadkiem ilości melaniny, a także uszkodzenia innych elementów struktury włosa, między innymi oksydację aminokwasów, steroli, kwasów tłuszczowych.

Mimo że jesteśmy dziś w stanie zdiagnozować skutki działania promieniowania UV, a wśród nich UVA, to mechanizm ich powstawania nie jest jeszcze w pełni poznany. Wiadomo obecnie, że ekspozycja na promieniowanie UVA jest przyczyną powstawania wolnych rodników, w tym reaktywnych form tlenu (ROS), które są pierwszym krokiem rozpoczynającym uszkodzenia w strukturach skóry.

Sprzymierzeńcy w walce ze starzeniem się skóry

Aby zwiększyć stopień ochrony przed fotostarzeniem, należy stosować działania profilaktyczne i zadbać o bezpieczne opalanie. W pierwszej kolejności jest to unikanie częstych i intensywnych ekspozycji słonecznych, przede wszystkim nie zaleca się opalania w szczytowych godzinach nasilenia światła słonecznego, tj. między 11.00 a 16.00. 

Co jeszcze możesz zrobić? W zapobieganiu fotostarzeniu się skóry kosmetologia ma licznych sprzymierzeńców, a na pierwszy plan wysuwają się filtry przeciwsłoneczne i antyoksydanty.

Zadbaj o filtry przeciwsłoneczne

W przypadku przebywania na zewnątrz, nieważne, czy się opalasz, czy tylko spacerujesz, należy stosować kremy z wysokimi filtrami przeciwsłonecznymi, minimum SPF 30, które chronią przed promieniowaniem UVA i UVB. Nie wiesz, jaki krem wybrać? Sprawdź nasze kosmetyki na lato.

Wolne rodniki generowane w skórze w wyniku promieniowania UVA powodują zwiększenie syntezy elastyny i jej nierównomierną agregację w warstwie siateczkowatej skóry, co prowadzi do pogłębiania się zmarszczek. Zjawisko to nie występuje w skórze chronionej filtrami przeciwsłonecznymi.

Wybrany preparat najlepiej nałożyć na skórę na 30 minut przed ekspozycją słoneczną, a także reaplikować w ciągu dnia – wskazówki co do tego, jak często nakładać krem przeciwsłoneczny znajdziesz na opakowaniu. Należy zadbać również o skórę wokół oczu, tu warto zastosować krem pod oczy oraz nałożyć okulary przeciwsłoneczne.

Więcej o filtrach przeciwsłonecznych dowiesz się z artykułu:

Czerp z mocy antyoksydantów

Mechanizm działania antyoksydantów opiera się na wyłapywaniu i dezaktywowaniu wolnych rodników. Jakie przeciwutleniacze są najlepsze? Nie ma czegoś takiego jak najlepszy przeciwutleniacz do walki ze światłem słonecznym, ale oto kilka propozycji antyoksydantów, które mają potwierdzoną skuteczność w badaniach i mogą przeciwdziałać skutkom światła UV.

Przykładowe antyoksydanty, które pomagają chronić skórę przed słońcem:

• witamina E (tokoferol) to klasyczny i bardzo dobrze przebadany przeciwutleniacz, który przynosi całodobowe korzyści antyoksydacyjne; pod wpływem światła UVA redukuje produkty uboczne utleniania w skórze i aktywuje glutation obecny w skórze – to tzw. enzym młodości
• ekstrakt z owoców kiwi jest bogatym źródłem przyjaznej dla skóry witaminy C i zawiera luteinę, ważny przeciwutleniacz wzmacniający odporność skóry, do tego pomaga naturalnie występującym w skórze przeciwutleniaczom lepiej działać
• ekstrakt z owoców kawy zawiera kwasy chlorogenowe, które zmniejszają uszkodzenia i zaczerwienienia spowodowane przez światło UV
• ekstrakt z zielonej herbaty zawiera związek znany jako galusan epigallokatechiny, który może tłumić wolne rodniki generowane przez ekspozycję na światło UV
• korzeń lukrecji to kojący skórę przeciwutleniacz, który pomaga również poprawić matowy, nierówny koloryt skóry, zawiera związek licochalcone-A, który pod wpływem promieniowania UV zmniejsza powierzchowne uszkodzenia

Liczne badania wskazują, że to właśnie uniemożliwienie powstawania i neutralizacja wolnych rodników jest najskuteczniejszą formą ochrony przed fotostarzeniem, a to zapewnia dobry filtr przeciwsłoneczny w duecie z antyoksydantami.

Najlepszy duet przeciwsłoneczny: filtry + antyoksydanty

Chociaż filtr przeciwsłoneczny o szerokim spektrum działania jest świetny, nie zapewnia 100% ochrony przed szkodliwymi promieniami. Przykładowo filtr przeciwsłoneczny z SPF 15 zatrzymuje około 93% złego promieniowania ultrafioletowego (UV), SPF 30 zapewnia 97% ochrony, a SPF 50+ zapewnia około 98%. Dodatkowym ryzykiem jest to, że większość ludzi nie stosuje kremu przeciwsłonecznego poprawnie, tj. nie nakłada go ponownie lub nakłada zbyt cienką warstwę.

Jest to o tyle istotne, że długotrwała ekspozycja w połączeniu ze słabą ochroną może sprawić, że promienie UV przedostaną się w głąb skóry, wywołując uszkodzenia. Nawet jeśli nie możesz zobaczyć lub poczuć działania wolnych rodników od razu, oznaki ich negatywnego wpływu pojawią się z czasem. Nie oznacza to, że krem ​​przeciwsłoneczny nie jest skuteczny lub nie warto go używać – faktem jest, że pomaga chronić skórę przed uszkodzeniami słonecznymi, ale nawet superbohaterowie potrzebują czasem pomocy.

Kluczowym elementem pielęgnacji przeciwstarzeniowej jest odpowiedni dobór filtrów w połączeniu ze skutecznym, stabilnym zestawem antyoksydantów.

Skuteczność antyoksydantów w ochronie UV – RSF

Przy opracowaniu produktów mających zapewnić ochronę przed promieniowaniem UV wyznacza się współczynniki ochrony przed UVB (SPF), UVA (PPD), krytyczną długość fali, a także określa się zdolność ograniczania procesów wolnorodnikowych zachodzących w skórze. Do tego ostatniego stosuje się spektroskopię elektronowego rezonansu paramagnetycznego EPR, a wynik pomiarów podaje się w postaci współczynnika RSF (ang. Radical Skin/Sun Protection Factor). 

Wartość RSF określa stosunek ilości wolnych rodników generowanych pod wpływem UV w skórze niechronionej do ilości wolnych rodników generowanych w tych samych warunkach w skórze chronionej kosmetykiem.

Zasada jest prosta: im wyższa wartość RSF, tym lepsza ochrona przed wolnymi rodnikami. Wskaźnikiem tym klasyfikuje się wszystkie składniki i receptury produktów z kategorii anti-aging lub kosmetyków na lato czy preparatów plażowych. Co istotne, wartość RSF w dużym stopniu związana jest z obecnością filtrów, przede wszystkim z grupy chroniących przed promieniowaniem UVA.

Jak więc wypadają tu antyoksydanty? Zwykle osiągana przez antyoksydanty wartość RSF nie przekracza 2, co jest związane z ich zdolnością penetracji przez naskórek. Pamiętaj, że już współczynnik RSF >1 oznacza ochronne działanie produktu, zatem wartość dla antyoksydantów potwierdza ich skuteczność w ochronie przeciwsłonecznej. Wprawdzie w przeciwieństwie do filtrów UV udział klasycznych antyoksydantów (witamina E, witamina C, flawonoidy itd.) w hamowaniu procesów wolnorodnikowych pod wpływem UV jest znikomy, mimo to są naszymi sprzymierzeńcami w walce z wolnymi rodnikami. 

Co więcej, przeciwutleniacze pomagają chronić skórę przed innymi źródłami wolnych rodników, takimi jak światło widzialne o wysokiej energii (HEV) i niebieskie światło z telefonu komórkowego. Wiele przeciwutleniaczy wykazuje również właściwości uspokajające skórę i odgrywają ważną rolę, np. pomagając stabilizować filtr przeciwsłoneczny, jednocześnie zwiększając jego skuteczność.

Przeciwutleniacze wzmacniają filtr przeciwsłoneczny, zapewniając maksymalną ochronę i dodatkową regenerację skóry.

Kosmetolog radzi: Wpływ antyoksydantów na skórę

Rola antyoksydantów nie ogranicza się jedynie do ochrony skóry przed słońcem. Ich obecność w kosmetykach jest pożądana także dlatego, że przeciwutleniacze chronią komórki skóry przed szkodliwie działającym stresem oksydacyjnym i wolnymi rodnikami.

Stres oksydacyjny towarzyszy nam na co dzień. Do jego powstawania przyczynia się m.in. stres, przewlekłe zmęczenie, nieprawidłowa dieta, używki, postępujące zanieczyszczenie środowiska, a także omawiana tutaj szerzej ekspozycja skóry na słońce. Wszystko to sprawia, że w organizmie generowane są wolne rodniki tlenowe, znane także jako ROS (reactive oxygen species) lub RTF. 

Wolne rodniki to niesparowane atomy tlenu, którym brakuje jednego elektronu. Dążąc do uzyskania stanu równowagi, sieją spustoszenie w organizmie, atakując „zdrowe” struktury – w tym błony komórkowe i DNA obecne w jądrach komórek. Tym samym przyspieszają starzenie komórek i ich niszczenie. 

Wolne rodniki wpływają negatywnie zarówno na zdrowie (sprzyjając rozwojowi różnych chorób), jak i na urodę. Jeśli chodzi o skórę, szkodliwe działanie wolnych rodników objawia się przyspieszonym starzeniem się skóry – pojawianiem się zmarszczek, utratą sprężystości i elastyczności skóry, a także powstawaniem przebarwień.

O antyoksydanty warto zadbać kompleksowo. Zewnętrznie, w kosmetykach pielęgnacyjnych, a także wewnętrznie, stosując dietę obfitującą w warzywa i owoce. Warzywa i owoce to naturalne źródło witamin i minerałów – tym witaminy A, C i E, selenu i polifenoli, które wykazują właściwości przeciwutleniające. Takie połączenie pomoże skutecznie chronić organizm przed wolnymi rodnikami i zniwelować skutki ich działania.

Antyoksydanty w kosmetykach do włosów

Włosy, podobnie jak skóra, są narażone na proces oksydacji. Stres, niewłaściwa dieta, promieniowanie UV, zanieczyszczenia wody i powietrza – to tylko niektóre z czynników, które mogą wywołać stres oksydacyjny i prowadzić do powstania wolnych rodników. Te niebezpieczne cząsteczki są szkodliwe dla zdrowia włosów i ich struktury, a ich kumulacja wewnątrz włosów przyczynia się do takich problemów jak:

• osłabienie cebulek włosowych, 
• spowolnienie wzrostu włosów, 
• nadmierne wypadanie włosów,
• zwiększona łamliwość włosów,
• rozdwajanie końcówek.

Z pomocą mogą przyjść nam antyoksydanty – przeciwutleniacze, które neutralizują szkodliwe skutki stresu oksydacyjnego i pomagają przywrócić włosom stan równowagi. Dlatego są one chętnie wykorzystywane jako wartościowe składniki aktywne w produktach do pielęgnacji włosów.

Wśród antyoksydantów, na które warto zwrócić uwagę podczas wyboru kosmetyków do pielęgnacji włosów, należą:

• witamina A – wspomaga metabolizm cebulek włosowych i wzmacnia barierę obronną skóry głowy, wpływając korzystnie na ich gęstość i elastyczność,
• witamina C – ogranicza wypadanie włosów, wspomaga ich porost oraz wygładza łuski włosa, co sprawia, że są one bardziej lśniące i miękkie.
• witamina E – przyspiesza wzrost włosów i zapobiega ich nadmiernemu wypadaniu, a także łagodzi stany zapalne skóry głowy, 
• polifenole, takie jak resweratrol, które można znaleźć w ekstraktach roślinnych – chronią intensywność koloru włosów i zabezpieczają włosy je przed blaknięciem i wypłukiwaniem, co jest szczególnie ważne w przypadku włosów farbowanych i rozjaśnianych.

Antyoksydanty w ochronie skóry – podsumowanie

Antyoksydanty należy traktować jako drugą, niezwykle ważną linię obrony przed szkodliwym działaniem słońca. Jako składniki penetrujące do i przez naskórek, antyoksydanty chronią skórę również przed endogennymi wolnymi rodnikami, powstającymi w skórze w wyniku naturalnie zachodzących procesów biochemicznych – w przeciwieństwie do filtrów, które mogą działać wyłącznie powierzchniowo. To znacznie zwiększa ich znaczenie w pielęgnacji skóry.

Pamiętaj, że ochronne działanie antyoksydantów nie jest efektem długotrwałym ze względu na niestabilność tych związków w skórze. Dlatego przeciwutleniacze nie mogą zastąpić filtrów i produktów chroniących przed promieniowaniem UV.

Czy stosujesz antyoksydanty w swojej codziennej pielęgnacji? Po jaki produkt sięgasz najczęściej, by chronić skórę przed promieniowaniem słonecznym? Podziel się w komentarzu!