Cukier w kosmetyce – właściwości i działanie

Tyle się mówi o cukrze w produktach spożywczych, ale czy zastanowiła Cię obecność cukru w preparatach kosmetycznych? Okazuje się, że cukry to wręcz pożądana grupa produktów, która ma szerokie zastosowanie w kosmetyce. Musisz wiedzieć, że cukry to nie tylko białe kryształki – nazwa dotyczy grupy różnorodnych związków o zupełnie różnych zastosowaniach.

Stosowanie cukru do celów kosmetycznych jest dość powszechne i daje znakomite rezultaty. Nie jest też niczym nowym. Kobiety w starożytnym Egipcie usuwały owłosienie z ciała pastą cukrową, która składała się (tu nie będzie niespodzianki) z cukru, soku z cytryny i pasty wodnej. Okazuje się, że tę technikę stosowała także Kleopatra, która słynęła ze swojej pięknej i gładkiej skóry. Mało tego, metoda ta była popularna również na Bliskim Wschodzie. Czy jednak cukier ma zastosowanie tylko w depilacji? Otóż nie. Cukry mają złą reputację, jeśli chodzi o dietę, ale jeżeli chodzi o kosmetyki, są powszechnymi i nawet polecanymi składnikami. Zwłaszcza jeśli mówimy o naturalnych kosmetykach. Zanim przejdziemy do najpopularniejszych cukrów i ich opisów, kilka słów o tym, dlaczego stosuje się cukier w kosmetykach.

Dlaczego stosuje się cukier w kosmetyce?

Cukier jest znakomitym dodatkiem stosowanym w produktach do pielęgnacji skóry. To naturalny, nietoksyczny składnik, który ma bardzo dobry wpływ na Twoją skórę i włosy. Popularność cukru w kosmetykach wynika z faktu, że cukier jest dobrze rozpuszczalny w wodzie i wykazuje określone działanie.

Cukier to powszechna nazwa słodkich, rozpuszczalnych węglowodanów. Cukry naturalnie występują w jagodach, owocach i warzywach. Miód to także prawie czysty cukier. W naturze cukry występują w połączeniach wielu różnych cukrów.

Jak działają cukry w kosmetykach – poznaj zalety:

• Wszystkie cukry są naturalnymi humektantami, co oznacza, że skutecznie przyciągają wilgoć z otoczenia i wiążą ją w skórze.
• Cukier jest prebiotykiem, co oznacza, że odżywia bakterie bytujące na skórze, to z kolei pomaga zachować naturalną równowagę skórze.
• Uszkodzenie bariery ochronnej skóry powoduje spadek stężenia polisacharydów, co prowadzi do utraty elastyczności i powstawania zmarszczek. Polisacharydy w kosmetykach wspomagają procesy regeneracji i pomagają skórze się odnowić.
• Małe granulki cukrów są skutecznym mechanicznym środkiem złuszczającym ciało. Pomagają odsłonić promienną, zdrowo wyglądającą skórę pod spodem.
• Dzięki właściwościom nawilżającym i zatrzymującym wilgoć pomagają rozczesać kłopotliwe pasma włosów.

Najpopularniejsze cukry wykorzystywane w kosmetologii

Nazwa cukier to złożone grupy związków chemicznych. To, co je łączy, to charakterystyczny słodki smak. Wyróżniamy:

• cukry proste (monosacharydy)
• dwucukry (disacharydy) zbudowane z dwóch jednostek monosacharydowych
• cukry złożone (polisacharydy) o długich łańcuchach polimerowych cukrów prostych

Każda z tych grup ma swoich reprezentantów najczęściej wykorzystywanych w kosmetykach.

Monosacharydy – fruktoza i glukoza

Monosacharydy występują powszechnie we wszystkich warzywach, owocach i jagodach. Są to związki rozpuszczalne w wodzie, nie mają zapachu i koloru. Najpopularniejszymi cukrami prostymi wykorzystywanymi w kosmetyce są glukoza i fruktoza.

Zamiast glukozy najczęściej wykorzystuje się jej pochodne, które wykazują właściwości nawilżające i zmiękczające. Wszystko przez to, że glukoza łatwo się rozkłada i trudno jest zachować jej czystość biologiczną. Pochodnym glukozy są m.in. glukozyd metylowy, glukozyd kaprylowo kaprynowy i kwas askorbinowy.

Oba cukry według Cosmetic Ingredient Review (CIR) są bezpiecznymi składnikami kosmetycznymi. W badaniach przeprowadzonych w 2019 roku wykazano brak działania podrażniającego i uczulającego. Glukoza i sacharoza naturalnie występują w miodzie i owocach.

Jakie właściwości i zastosowanie mają monosacharydy w kosmetyce:

• Glukoza w kosmetykach (INCI: Glucose), nazywana cukrem gronowym, wchodzi w skład naturalnego czynnika nawilżającego skóry (NMF – Natural Moisturising Factor), ogranicza odparowywanie dyfuzję i odparowywanie cząsteczek wody. Stosowana jest w kosmetykach do włosów, głównie przez to, że jej działanie wykazuje powinowactwo do keratyny – nawilża, zapobiega przesuszeniu i rozdwajaniu się końcówek.
• Fruktoza w kosmetykach (INCI: Fructose, Laevulosum, Fruit Sugar, Levulose, Methose, Fructose Saccharide) jest znakomitym składnikiem nawilżającym i odżywczym. Stosuje się ją w peelingach cukrowych. Jej zaletą jest to, że nie topnieje w kontakcie z ciepłą skórą. 

Warto tu wspomnieć również o dihydroksyacetonie (DHA), który zaliczany jest do trioz, czyli cukrów prostych zawierających trzy atomy węgla w cząsteczce. Ze względu na swoje właściwości jest niezbędnym składnikiem kremów nadających kolor opalenizny i samoopalaczy. Powoduje brązowienie skóry poprzez reakcję z aminokwasami budującymi warstwę rogową naskórka, czyli pierwszą warstwę skóry. W 1973 roku dihydroksyaceton został uznany przez Food and Drug Administration (FDA) za substancję bezpieczną i dozwoloną do stosowania w kosmetyce i lecznictwie.

Disacharydy – sacharoza i trehaloza

Disacharydy to specjalne cukry znajdujące się w poszczególnych produktach spożywczych. Na liście składników kosmetyków możesz znaleźć sacharozę, która jest dwucukrem składającym się z cząsteczki glukozy i fruktozy. Sacharoza znajduje się w burakach cukrowych i trzcinie cukrowej, które są surowcami cukru domowego. Innym ciekawym składnikiem kosmetyków jest trehaloza, czyli dwucukier składający się z dwóch cząsteczek glukozy obecny naturalnie w chlebie i warzywach.

Jakie właściwości i zastosowanie mają disacharydy w kosmetyce:

• Sacharoza w kosmetykach (INCI: Sucrose) jest substancją nawilżającą, która zapobiega utracie wody z naskórka. Przyczynia się do poprawy elastyczności warstwy rogowej i działa też kojąco. Dzięki właściwościom ściernym stosowana jest w peelingach.
• Trehaloza w kosmetykach (INCI: Trehalose) skutecznie wciąga wilgoć, co pomaga zachować i utrzymać odpowiednie nawilżenie skóry. Ponadto zapobiega uszkodzeniom skóry i włosów, działa anti-aging, jest też silnym antyoksydantem i chroni przed promieniowaniem UV. Znajdziesz ją niemal we wszystkich typach kosmetyków o działaniu nawilżającym jak kremy, serum, szampony i odżywki do włosów.

Disacharydem, który możesz znaleźć w kosmetykach, jest również laktoza, czyli cukier mleczny składający się z cząsteczek galaktozy i glukozy. Cukier mleczny naturalnie występuje w mleku krowim. Jeżeli chodzi o zastosowanie kosmetyczne, to wykorzystywany jest w kosmetykach do cery suchej ze względu na właściwości nawilżające oraz w kosmetykach złuszczających, ponieważ wykazuje zdolność usuwania obumarłych komórek skóry.

Polisacharydy – celuloza i skrobia

Zadaniem cukrów złożonych w kosmetykach jest głównie ich stabilizacja i modyfikacja wyrobu. To dzięki celulozie i skrobi kosmetyk staję się gęściejszy i przyjmuje formę emulsji, przez co łatwiej rozprowadza się po skórze. Oba związki wpływają również na parametry sensoryczne i zapobiegają zbrylaniu się kosmetyku.

Jakie właściwości i zastosowanie mają polisacharydy w kosmetyce:

• Celuloza w kosmetykach (INCI: Cellulose) to najczęściej jej pochodne, np. etyloceluloza, metyloceluloza czy hydroksyetyloceluloza. Wszystkie te substancje wykazują podobne właściwości i zdolności do rozpuszczania w wodzie. Celulozę i jej pochodne znajdziesz m.in. w kremach do twarzy, pastach do zębów, produktach do golenia, emulsjach do ciała.
• Skrobia w kosmetykach (INCI: Zea Mays Starch – skrobia kukurydziana) jest zagęszczaczem i emulgatorem, dodatkowo stosuje się ją jako wypełniacz do pudrów i fluidów, głównie matujących, a także sprasowanych kosmetyków makijażowych jak róże czy bronzery, ponieważ chroni przed nadmiernym osypywaniem się produktu. Wykazuje zdolność pochłaniania wilgoci i sebum, przez co znalazła zastosowanie w antyperspirantach i suchych szamponach.

Niektórych może zaskoczyć, że kwas hialuronowy jest rodzajem polisacharydu. Występuje naturalnie u wszystkich żywych organizmów, a u ludzi w skórze, włosach, stawach czy dziąsłach. W organizmie człowieka 56% całkowitej zawartości kwasu hialuronowego przypada właśnie na skórę. W postaci hialuronianu sodu (soli sodowej) jest częstym składnikiem kremów o działaniu nawilżającym.

Dowiedz się, dlaczego warto postawić na kwas hialuronowy w kosmetykach:

Surfaktanty cukrowe a zielona kosmetyka

Przemysł kosmetyczny nie tyle czerpie z darów natury, co wytwarza niektóre surowce biotechnologicznie. Coraz częściej mówi się o tzw. zielonej chemii i surfaktantach na bazie cukru. Surfaktanty, czyli związki powierzchniowo czynne, znane są od lat i zostały dogłębnie przebadane praktycznie pod każdym względem. 

Spośród surfaktantów cukrowych najczęściej stosowane są alkilopoliglukozydy takie jak:

• poliglukozyd laurylowy (INCI: Lauryl Glucoside)
• glukozyd kokosowy, inaczej poliglukozyd kwasów oleju kokosowego (INCI: Coco Glucoside)
• glukozyd decylowy (INCI: Decyl Glucoside)

Co istotne, surfaktanty na bazie cukru są biodegradowalne i nisko toksyczne. Surfaktanty cukrowe jako surowce naturalne odgrywają istotną w produktach kosmetycznych, rolnych oraz czyszczeniu twardych powierzchni. Wśród właściwości surfaktantów na bazie cukru warto wymienić zdolność do wytwarzania piany (co jest pożądane np. w szamponach), właściwości nawilżające, antyelektrostatyczne i właściwości zmiękczające. Ponadto w kosmetyce wykorzystywane są jako emulgatory.

Uważaj na cukry w kosmetykach, jeśli masz problemy ze skórą

Jeśli masz stany zapalne skóry, takie jak trądzik, egzema, pokrzywka, grzybica, łojotokowa skóra głowy lub jakiekolwiek inne, nie używaj produktów zawierających cukry. Cukry odżywiają szkodliwe drobnoustroje na skórze. To z kolei może pogorszyć stan cery, a nawet zwiększyć problem. W przypadku chorób skóry zawsze zalecamy konsultację z dermatologiem, zanim sięgniesz po konkretny kosmetyk.

Cukier jest naturalnym prebiotykiem, co oznacza, że zwiększa aktywność bakterii na skórze. Stosowany na skórę sprawia, że wytwarza się kwas mlekowy, który jest skutecznym środkiem złuszczającym. Jednocześnie może powodować pogłębienie się infekcji.

Z pomocą kryształków białego cukru możesz wykonać peeling mechaniczny w domu. Pamiętaj jednak, że taki peeling może być zbyt twardy dla skóry twarzy. Kryształki są ostre i duże, dlatego najlepiej do domowych scrubów używać cukru pudru lub dodać więcej wody, aby kryształki mogły się rozpuścić, zwłaszcza jeśli masz delikatną i wrażliwą skórę.

Cukry w kosmetykach – podsumowanie

Jak widzisz, cukier nie jest taki zły! Zwłaszcza ten wykorzystywany w kosmetykach. Przemysł kosmetyczny wykorzystuje cukry jako surowce aktywne, które przyczyniają się do poprawy stanu skóry, oraz jako składniki funkcjonalne, które zapewniają odpowiednią stabilność i konsystencję kosmetyku.

Czy jest jakiś ulubiony cukier, którego poszukujesz w kosmetykach? A może dotychczas nie zdawałaś sobie sprawy z roli cukrów w kosmetyce? Podziel się w komentarzu swoimi przemyśleniami!

Bibliografia:

1. ”Węglowodany”, opracowanie zbiorowe na podstawie prac medycznych, Wydział Farmaceutyczny Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu (dostęp 12.04.2022).
2. Aneta Kołaczek “Węglowodany w kosmetologii”, Metodyka i praktyka szkolna, Chemia w Szkole 6/2015 (dostęp 12.04.2022).
3. Anna Ratz, „Charakterystyka i zastosowanie dihydroksyacetonu (DHA) w kosmetyce”, Biotechnologia, 9.02.2009 (dostęp 12.04.2022) 
4. Katarzyna Michocka, „Otrzymywanie i właściwości użytkowe nowych surfaktantów z ugrupowaniem cukrowym”, praca doktorska, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Wydział Towaroznawstwa, Katedra Technologii i Analizy Instrumentalnej, Poznań 2012 (dostęp 12.04.2022)