Retinol – jak stosować, z czym go łączyć?

Coraz więcej osób stawia na świadomą pielęgnację. W kosmetykach szukamy składników, które pomogą nam kompleksowo zadbać o zdrowy wygląd i dobrą kondycję skóry. Skutecznym sprzymierzeńcem tych działań jest retinol. Z czego wynika jego fenomen? W jaki sposób prawidłowo stosować retinol i z czym można go łączyć, aby uzyskać jak najlepsze efekty? 

Retinol – co to takiego?

Retinol jest częstym składnikiem kosmetyków – zwłaszcza o tych o działaniu anti–aging, niwelujące oznaki starzenia się skóry i aktywnie przeciwdziałających temu procesowi. Z tego względu retinol cieszy się rosnącym zainteresowaniem, a liczba stosujących go osób wciąż się powiększa.

Jak rozumieć różnice między retinoidami, retinolem i retinalem?

Wszystkie te związki są pochodnymi witaminy A. Nie są to jednak synonimy. Retinoidy to cała grupa związków, do których należą m.in. retinol, retinal (retinaldehyd, retinyl) oraz kwas retinowy (tretynoina).

Niektóre retinoidy, jak np. izotretynoina czy tretynoina to silnie działające składniki, dostępne wyłącznie w lekach na receptę. Znajdują zastosowania w leczeniu ciężkich postaci trądziku.

Retinol i retinal można znaleźć w składzie kosmetyków dostępnych w drogeriach:

• retinol (INCI: Retinol),
• retinaldehyd (INCI: Retinaldehyde),
• retinal (INCI: Retinal),
• retinyl (INCI: Retinyl Palmitate, Retinyl Acetate).

Składniki te różnią się między sobą budową chemiczną i działaniem na skórę. Występują w kosmetykach w różnych stężeniach, w zależności od przeznaczenia produktu.

Retinol, stosowany na skórę, łatwo przenika w głąb naskórka. W wyniku przemian metabolicznych retinol ulega przekształceniu do retinalu, a później do kwasu retinowego – najbardziej aktywnej formy witaminy A. W tej formie stymuluje do pracy m.in. fibroblasty – komórki odpowiedzialne za produkcję kolagenu i elastyny.

Retinol działa łagodniej niż retinoidy dostępne na receptę. Nie wywołuje przy tym tak jak one, silnego podrażnienia skóry. Trudno jednak odmówić mu skuteczności – działanie retinolu potwierdzone wynikami wielu badań.

Retinol – dla kogo?

Retinol znajduje zastosowanie w pielęgnacji zarówno skóry zdrowej, jak i problematycznej. 

Wskazania do stosowania retinolu

Działanie retinolu docenią przede wszystkim osoby o skórze:

• dojrzałej – słabo napiętej, przesuszonej, z pierwszymi zmarszczkami,
• tłustej i trądzikowej – z widocznymi porami, nierównościami, podatnej na stany zapalne,
• nadmiernie zrogowaciałej – zmęczonej, szarej i ziemistej, 
• z przebarwieniami – hormonalnymi, potrądzikowymi, posłonecznymi.

Efekty działania retinolu:

• rewitalizacja skóry – dzięki właściwościom antyoksydacyjnym retinolu i stymulowaniu procesu odnowy komórek,
• utrzymanie jędrności i sprężystości skóry – dzięki zwiększeniu syntezy kolagenu i glikozaminoglikanów (m.in. kwasu hialuronowego),
• łagodzenie trądziku – poprzez odblokowanie ujść gruczołów łojowych,
• wyrównanie kolorytu skóry – poprzez złuszczanie martwych komórek naskórka, hamowanie nadmiernej keratynizacji,
• rozjaśnianie przebarwień – dzięki hamowaniu aktywności komórek barwnikowych skóry (melanocytów) i eksfoliacji martwych komórek naskórka.

Choć pierwszych efektów można spodziewać się dopiero po kilku miesiącach, prawidłowe i systematyczne stosowanie retinolu pozwala na uzyskanie zdrowego, młodego i promiennego wyglądu skóry na długi czas. 

Jak wybierać i stosować kosmetyki z retinolem?

Obiecujące efekty działania retinolu sprawiają, że chętnie rozważamy wypróbowanie go na własnej skórze. Dostępne w drogeriach kosmetyki – kremy z retinolem i serum z retinolem, można nabyć w różnych formach i stężeniach. Sprawdź, czym się kierować podejmując świadomą decyzję zakupową. 

Kiedy zacząć stosować produkty z retinolem?

Decyzja o rozpoczęciu przygody z retinolem jest kwestią indywidualną. Nie ma jasno określonej granicy wiekowej, od kiedy można zacząć stosowanie retinolu. Wszystko zależy od potrzeb skóry, jej kondycji i oczekiwań wobec kosmetyków.

Produkcja włókien kolagenowych i elastyny zmniejsza się od ok. 25. roku życia. Pogłębianie zmarszczek mimicznych może być już wtedy coraz bardziej widoczne. Jeśli dodatkowo borykasz się np. z trądzikiem różowatym, kuracja retinolowa może być dla Ciebie opcją wartą rozważenia.

W przypadku cery wymagającej (wrażliwej i naczynkowej) stosowanie retinolu nie jest przeciwwskazaniem. Wprowadzenie tego składnika do rutyny pielęgnacyjnej warto jednak skonsultować z dermatologiem lub kosmetologiem. Zaleca się także, aby w tym przypadku sięgnąć  po niższe stężenia retinolu, jego łagodniejszą formę – retinal, bądź bakuchiol – wegańską alternatywę dla retinolu. 

Bakuchiol to naturalny składnik kosmetyków, wykazujący zbliżone działanie do retinolu.  Pozyskiwany jest z nasion Psoralea corylifolia. W przeciwieństwie do retinolu nie działa teratogennie i nie wywołuje podrażnień. To ciekawa opcja do rozważenia dla kobiet w okresie ciąży, osób o wrażliwej skórze. Bakuchiol nie uwrażliwia skóry na promieniowanie słoneczne – może być stosowany przez cały rok bez obaw o pojawienia się przebarwień.

Jakie stężenie retinolu na początek?

Pielęgnację należy zacząć od kosmetyków z niższym stężeniem retinolu (0,2-0,5%). To optymalna dawka retinolu na start. Przyzwyczajaj skórę stopniowo do działania nowego składnika, uważnie obserwując jej reakcję. Silniejszy kosmetyk wprowadź dopiero wtedy, kiedy Twoja skóra wykazuje dobrą tolerancję na obecną dawkę retinolu. Droga na skróty w postaci rozpoczęcie kuracji od wysokiego stężenia retinolu nie jest najrozsądniejszym pomysłem – zwłaszcza jeśli Twoja skóra jest wrażliwa i łatwo ulega podrażnieniom. 

Pamiętaj, że wysokie stężenie retinolu nie jest jedynym gwarantem skuteczności kosmetyku. Jeśli Twoja skóra wykazuje już tolerancję na retinol, możesz rozważyć wybór kremu czy serum zawierającego w składzie kilka składników aktywnych, o synergistycznym działaniu. Może to wzmocnić efekt pielęgnacyjny uzyskany działaniem samego retinolu.

Jak często stosować retinol?

Częstotliwość stosowania retinolu należy dostosować do typu swojej skóry, jej wrażliwości i reakcji na kosmetyk. Na początku warto stosować kosmetyki z retinolem nie częściej, niż co 2-3 dni. Wszelkie zmiany pielęgnacyjne w tym okresie wprowadzaj stopniowo, uważnie obserwując skórę. Zadbaj też o ochronę przeciwsłoneczną (stosowanie preparatów z filtrem ochronnym SPF 30-50), odpowiednie nawilżenie, odżywienie i regenerację skóry. Unikaj złuszczania skóry i jej zbędnego pocierania. 

Na co uważać podczas stosowania kosmetyków z retinolem? 

W czasie retynizacji (przyzwyczajania skóry do retinolu) dochodzi do złuszczenia zewnętrznej, rogowej warstwy naskórka oraz wzmocnienia i pogrubienia skóry właściwej.

Odpowiedni dobór kosmetyków i stopniowe przyzwyczajanie skóry do rosnącego stężenia retinolu powinny zmniejszyć ryzyko wystąpienia tzw. „reakcji retinoidowej“. Reakcja ta jest dość częstym efektem ubocznym towarzyszącym rozpoczęciu przygody z retinolem. Trwa zwykle 2-6 tygodni, a jej objawami są m.in. zaczerwienienie, pieczenie, podrażnienie, miejscowa suchość skóry i jej intensywne złuszczanie. 

W czasie przyzwyczajania skóry do retinolu zachowaj zwiększoną ostrożność. Zacznij od wykonania próby uczuleniowej na dany kosmetyk. Zacznij od niskiego stężenia retinolu. Zadbaj o poprawną aplikację kosmetyków oraz właściwą pielęgnację skóry. Jeśli na Twojej skórze pojawi się intensywne podrażnienie, wysypka czy bolesne zmiany, skontaktuj się ze specjalistą. Być może wystarczy zmniejszyć częstotliwość stosowania retinolu, może to być jednak sygnał do przerwania kuracji i wprowadzenie pielęgnacji naprawczej.

Zadbaj o komfort skóry na każdym etapie pielęgnacji retinolem. Dla kompleksowego dopełnienia kuracji postaw na łagodne kosmetyki o działaniu kojącym, nawilżającym i regenerującym. 

Kiedy stosować retinol?

Kosmetyki z retinolem zaleca się aplikować wieczorem. Warto podkreślić, że retinol nie jest substancją fotouczulającą – nie wywołuje reakcji alergicznej w kontakcie ze słońcem. Stosowanie retinolu uwrażliwia jednak skórę na promieniowanie słoneczne – ekspozycja na promieniowanie UV może silnie podrażnić skórę, narazić ją na oparzenia i pojawienie się przebarwień. Codzienne stosowanie filtrów przeciwsłonecznych SPF 30-50 jest więc obowiązkowe.

Czy kosmetyki z retinolem można stosować wiosną i latem?

Wiosną i latem częściej pojawiają się pytania o to, czy retinol może być stosowany bez lęku o pogorszenie wyglądu i kondycji skóry. Jak to wygląda w praktyce? 

• Jeśli dopiero planujesz stosować kosmetyki z retinolem  – korzystniejszym rozwiązaniem jest zaczekanie z rozpoczęciem kuracji jesienią. Dotyczy to zwłaszcza kosmetyków o wysokim stężeniu retinolu. 
• Jeśli twoja skóra jest już przyzwyczajona do działania retinolu – nie musisz rezygnować z kontynuowania kuracji wiosną i latem. Pamiętaj jednak, aby w tym okresie zmniejszyć częstotliwość stosowania kosmetyków z retinolem i aplikować je wyłącznie na noc. 

Jak stosować retinol?

Kosmetyki z retinolem należy nakładać na oczyszczoną, suchą skórę. Aplikowanie retinolu na mokrą czy wilgotną skórę sprzyja powstawaniu podrażnień. Porcja kosmetyku wielkości ziarnka grochu jest wystarczająca do zastosowania na całą twarz. Krem lub serum z retinolem należy delikatnie wklepać w skórę. Jeśli zamierzasz stosować retinol w delikatnej okolicy oczu lub ust, użyj kosmetyku o niższym stężeniu. Po upływie około 30 minut nałóż na twarz krem nawilżający/odżywczy.

Jak długo stosować retinol?

Czas trwania kuracji retinolem jest indywidualny i  zależy w głównej mierze od stężenia użytych kosmetyków. Retinol może być stosowany dwojako – w formie kuracji lub jako element codziennej rutyny pielęgnacyjnej:

• intensywna kuracja „szokowa” trwa zazwyczaj 1-2 miesiące i przeprowadza się ją tylko raz w roku. 
• standardowe, mniej intensywne kuracje trwają zwykle od 3 do 6 miesięcy. W każdym z tych przypadków najkorzystniejszą porą na przeprowadzenie kuracji retinolowej jest okres jesienno-zimowy. 
• kosmetyki z retinolem dedykowane do codziennego stosowania mogą być używane zgodnie z przeznaczeniem. Z przerwą na okres wakacyjny, planowaną ekspozycję na słońce czy niektóre zabiegi kosmetyczne.

Jak przechowywać kosmetyki z retinolem?

Właściwe przechowywanie kosmetyków z retinolem jest równie istotne, jak ich prawidłowe stosowanie. Retinol jest składnikiem wrażliwym na światło, wysoką temperaturę i działanie powietrza. Czynniki te przyspieszają jego utlenienia, pogarszając jakość kosmetyku.

Informacji o dokładnym zalecanym sposobie przechowywania znajdziesz na etykiecie produktu. Kosmetyki z retinolem wymagają przechowywania w ciemnym i suchym miejscu. Można je przechowywać w lodówce, co zabezpiecza produkty przed szkodliwym wpływem światła i wysokiej temperatury.

Na co jeszcze warto zwrócić uwagę?

• wybierając preparat z retinolem, przyjrzyj się jego opakowaniu. Warto rozważyć produkt w butelce z ciemnego szkła, opakowaniu z pompką czy tubce,
• zamykaj opakowanie kosmetyku bezpośrednio po użyciu, ograniczając kontakt produktu z powietrzem,
• w przypadku wyciśnięcia zbyt dużej ilości kosmetyku, nie umieszczaj go nigdy z powrotem w opakowaniu.

Retinol i spółka – czyli z czym warto łączyć retinol, a z czym niekoniecznie?

Ważna, aby rozpoczynając przygodę z retinolem uważnie obserwować reakcję skóry. W tym czasie warto zwrócić więc uwagę na to, aby nie wprowadzać do pielęgnacji wielu nowych kosmetyków. Konieczne będzie także baczne przyjrzenie się dotychczasowej zawartości kosmetyczki. Niektóre preparaty pielęgnacyjne mogą zawierać składniki, które w połączeniu z retinolem mogą zadziałać na korzyść twojej skóry lub takie, które mogą niebezpiecznie pogorszyć jej stan. Czytaj więc dokładnie składy kosmetyków pod kątem możliwości łączenia ich z retinolem.

Z czym można łączyć retinol w pielęgnacji?

• filtry przeciwsłoneczne – ochrona przeciwsłoneczna to obowiązkowe uzupełnienie kuracji retinolem. Ten aspekt zdecydowanie warto podkreślić jeszcze raz.
• ceramidy – czyli składniki naturalnego cementu międzykomórkowego skóry. Stosowanie ceramidów wspomaga regenerację uszkodzonej bariery naskórkowej. Dzięki temu naskórek zostaje uszczelniony,  a skóra jest lepiej chroniona przed utratą wody.
• niacynamid – czyli witamina B3. Składnik ten niweluje skutki uboczne kuracji retinolem, stymulując syntezę włókien kolagenowych skóry oraz ceramidów.
• humektanty – czyli „nawilżacze”, jak gliceryna, pantenol czy kwas hialuronowy. Składniki te, dzięki właściwościom higroskopijnym, pomagają zatrzymać wodę w skórze. Zapewniają skórze dodatkową ochronę przed wysuszeniem i podrażnieniami, minimalizując niepożądane efekty kuracji.
• peptydy – czyli struktury białkowe zbudowane z niewielu aminokwasów. Stosowanie kosmetyków z peptydami głęboko odżywia skórę, wpływając dobroczynnie na poprawę jej jędrności i gęstości.

Z czym nie łączyć retinolu?

• kwasy AHA/BHA – czyli hydroksykwasy (jak np. kwas glikolowy, mlekowy czy salicylowy). Są to związki o intensywnym działaniu drażniącym. Lepiej nie łączyć ich z retinolem na własną rękę – zwłaszcza na początku kuracji retinolem. Kosmetyki z kwasami można próbować ostrożnie włączyć dopiero do pielęgnacji skóry przyzwyczajonej do stosowania retinolu. Dodatkowa kuracja złuszczająca może okazać się jednak dla wielu osób zbyt intensywna.
• kwas askorbinowy – czyli witamina C. Retinol wchodzi w reakcję chemiczną z wit. C, utleniając ją, przez co neutralizuje jej działanie antyoksydacyjne. Tak jak hydroksykwasy, witaminę C można wprowadzić do pielęgnacji skóry po przyzwyczajeniu jej do działania retinolu. Składniki te należy jednak zawsze stosować oddzielnie (wit. C rano, a retinol wieczorem).
• nadtlenek benzoilu – składnik kosmetyków przeciwtrądzikowych o działaniu złuszczającym. Związek ten wchodzi w reakcję z retinolem, co może skutkować silnym podrażnieniem skóry.

Retinol – kiedy nie stosować?

Stosowanie retinolu w niektórych sytuacjach jest przeciwwskazane. Llepiej wtedy zachować ostrożność i poczekać z rozpoczęciem stosowania retinolu na dogodny ku temu czas.

Przeciwwskazania do stosowania retinolu:

• ciąża. Wyniki badań dowodzą, że retinol może w niewielkim stopniu przenikać do krwiobiegu. Witamina A, której pochodną jest retinol, powoduje powstawanie wad rozwojowych płodu (działa teratogennie). W trakcie ciąży należy więc bezwzględnie zrezygnować ze stosowania kosmetyków z retinolem. 
• złuszczanie skóry w gabinecie kosmetycznym. Silnie podrażniona skóra po zabiegu eksfoliacji wymaga intensywnej pielęgnacji z użyciem delikatnych kosmetyków łagodzących. Warto ustalić z kosmetologiem indywidualny plan powrotu do rutyny pielęgnacyjnej.
• zabiegi laserowe (np. depilacja). Kilka tygodni przed planowanym zabiegiem, jak również po nim, należy zrezygnować ze stosowania kosmetyków z retinolem.
• woskowanie. Aby uniknąć ryzyka zerwania naskórka w trakcie zabiegu, kilka dni przed woskowaniem skóry twarzy najkorzystniej jest zaniechać stosowania kosmetyków z retinolem. 

Podsumowanie

Stosowanie retinolu wspiera naturalną odnowę i rewitalizację skóry. Kluczem do sukcesu jest jednak świadome zaplanowanie całej kuracji. Ważna jest również Twoja cierpliwość. Wysiłek na pewno się opłaci – choć na efekty trzeba trochę poczekać, systematyczna pielęgnacja retinolem pomoże Ci na długo zachować zdrowy, młody i promienny wygląd skóry.

Stosujesz już retinol? Jak się u Ciebie sprawdza?

Źródła:

1. Clinical Interventions in Aging (2006). Retinoids in the treatment of skin aging: an overview of clinical efficacy and safety. Dostęp: 18.06.2021.
2. Clinical Interventions in Aging (2006).Mukherjee S, Date A, Patravale V, Korting HC, Roeder A, Weindl G. Retinoids in the treatment of skin aging: an overview of clinical efficacy and safety. Dostęp: 18.06.2021.
3. International Journal of Cosmetic Science (2014). Bakuchiol: a retinol-like functional compound revealed by gene expression profiling and clinically proven to have anti-aging effects. Dostęp: 18.06.2021.
4. Skin Therapy Letter (2008). The role of cosmeceuticals in antiaging therapy. Dostęp: 18.06.2021. 
5. Dermatologic Therapy (2006). Retinoids in cosmeceuticals. Dostęp: 18.06.2021. 
6. Probl Hig Epidemiol (2010). Wpływ witaminy A na kondycję skóry. Dostęp: 18.06.2021. 
7. Hygeia Public Health (2019). Wpływ retinoidów na skórę i zapobieganie ich skutkom ubocznym. Dostęp: 18.06.2021.