Alkohol w kosmetykach – poznaj dobre i szkodliwe alkohole

Alkohol to częsty składnik kosmetyków do twarzy i włosów. W pierwszym odruchu możesz pomyśleć, że nie jest wskazany i powinno się go unikać, ale istnieją dobre alkohole, których nie musisz się obawiać. W tym artykule przybliżymy Ci dobre i szkodliwe alkohole w kosmetykach. Podpowiemy też, jaką spełnia funkcję w produktach kosmetycznych.

Nawet w kosmetykach naturalnych możesz natrafić na alkohol. Zacznijmy od tego, że nie każdy alkohol jest substancją, która może kojarzyć Ci się z alkoholem odkażającym i przez to też wysuszającym czy podrażniającym skórę. Nie każdy alkohol jest zły! Przykładowo alkohol cetylowy w kosmetykach wykazuje silne właściwości nawilżające i jest przy tym bezpieczny dla skóry.

Spis treści

Po co dodaje się alkohol do kosmetyków?

Alkohol w kosmetykach często jest krytykowany lub po prostu traktowany bardzo sceptycznie. Zacznijmy od podstaw.

Alkoholem określa się szeroką grupę związków chemicznych posiadających charakterystyczną i podobną względem siebie budowę cząsteczkową. Najpopularniejszym alkoholem jest etanol otrzymywany w wyniku fermentacji cukru lub biomasy. Możesz go znaleźć w szerokiej gamie produktów kosmetycznych, takich jak balsamy do ciała, kremy do twarzy woda po goleniu, perfumy czy nawet toniki.

Alkoholi nie należy się bać, warto jednak zapoznać się z ich podziałem i dowiedzieć się, jakie dokładnie funkcje pełnią w kosmetykach.

Właściwości alkoholu w kosmetykach:

wykazuje działanie antybakteryjne
wykazuje właściwości przeciwzapalne i zmniejsza stany zapalne
wykazuje działanie dezodoryzujące
służy jako konserwant i chroni przed skażeniem mikrobiologicznym
rozpuszcza tłuszcz
jest rozpuszczalnikiem i służy do uzyskania materiałów nierozpuszczalnych w wodzie, np. w lotnych olejkach eterycznych

W kosmetyce alkohol jest używany ze względu na jego wysoką lotność (znika natychmiast po aplikacji), jego właściwości wysuszające, odświeżające i przeciwdrobnoustrojowe. Ułatwia wnikanie składników aktywnych w powierzchowne warstwy skóry oraz wspomaga odkładanie się składników na skórze lub włosach.

Dylemat co do alkoholu w kosmetykach przypomina sprawę z konserwantami. Których unikać i czy w ogóle należy ich się bać? Dowiesz się z artykułu:

Konserwanty w kosmetykach – bać się, czy nie?

Kosmetolog radzi: Jaką funkcję pełnią alkohole w kosmetykach?

Pod względem chemicznym alkohole należą do związków organicznych. Każda cząsteczka alkoholu zawiera węgiel, wodór i co najmniej jedną grupę hydroksylową (-OH). Cechą rozpoznawczą nazw alkoholi jest ich charakterystyczna końcówka „-ol” (jak, np. etanol, propanol, izopropanol, sorbitol). Alkohole są częstym składnikiem kosmetyków, niektóre z nich występują również w składzie kosmetyków naturalnych. Jakie to alkohole i jaką spełniają funkcję? Spieszę z odpowiedzią.

Alkohole w kosmetykach możemy podzielić pod kątem pełnionej funkcji:

rozpuszczalniki – czyli składniki, które rozpuszczają inne substancje zawarte w składzie kosmetyku, np. składniki aktywne.
emulgatory – czyli składniki, które umożliwiają powstanie emulsji oraz jej stabilność,
humektanty – czyli substancje silnie nawilżające, które wiążą wodę w skórze i zapobiegają jej nadmiernej utracie przez naskórek,
konserwanty – czyli składniki, które hamują rozwój niepożądanych drobnoustrojów, zwiększając trwałość kosmetyku i zabezpieczając go przed rozkładem,
zapachy – czyli składniki, które nadają kosmetykowi określoną, najczęściej piękną woń, oddziałującą na zmysł węchu i wpływającą na poprawę nastroju.

W składzie INCI kosmetyków nie każdy z alkoholi jest oznaczony słowem alcohol.

W kosmetykach naturalnych możemy spotkać alkohole takie jak:

Benzyl Alcohol (rozpuszczalnik, konserwant, zapach),
Cetyl Alcohol, Cetearyl Alcohol, Stearyl Alcohol (emulgatory),
Phenethyl Alcohol (konserwant, zapach),
Glycerin, Sorbitol (humektanty),
Cinnamyl Alcohol, Menthol (zapachy).

Obecność wspomnianych alkoholi w składzie pozwala na bezpieczne stosowanie kosmetyku – także przez osoby o skórze wrażliwej i atopowej.

Dobre alkohole w kosmetykach

Używanie alkoholu w pielęgnacji skóry ma swoje plusy i minusy. Alkohol może przenikać nagromadzony tłuszcz, rozpuszczać brud i tłuszcz, dzięki czemu poprawia się wchłanialność składników aktywnych. Jednak musisz wziąć pod uwagę rodzaj skóry i cel. Na przykład, jeśli masz wyjątkowo tłustą skórę, tonik na bazie alkoholu może pomóc zmniejszyć zatykanie porów sebum. Ale jeśli masz suchą skórę, wrażliwą skórę, egzemę lub alergię, ten sam tonik na bazie alkoholu wysuszy Twoją skórę.

Istnieją dobre alkohole tłuszczowe i woski, które wytwarzane są z kwasów tłuszczowych zawartych w roślinach. Wykazują korzystne działanie na skórę, między innymi silnie nawilżają, odżywiają i pomagają zmniejszyć podrażnienia.

Jeżeli kosmetyk określany jest jako bezalkoholowy, nie oznacza to, że w jego składzie nie będzie w ogóle alkoholu. Określenie to dotyczy wyłącznie tzw. złego alkoholu, uznawanego za drażniący czy niebezpieczny. Za to w kosmetyku może pojawiać się alkohol woskowy i tłuszczowy.

Alkoholowe tłuszczowe i woski stosowane są jako środek zagęszczający lub typowy zmiękczacz, niestety nie mogą być mieszane z wodą. Jednym z przykładów jest alkohol tłuszczowy z oleju kokosowego. Na liście dobrych substancji pojawiają się też alkohol cetylowy, lanolinowy, stearylowy czy benzylowy.

Jakie alkohole są uważane za bezpieczne:

alkohol cetylowy (INCI: Cetyl Alcohol) w kosmetykach jest alkoholem tłuszczowym (emolientem), obecnym w odżywkach, podkładach, środkach nawilżających i oczyszczających skórę
alkohol cetylostearylowy (INCI: Cetearyl Alcohol) to mieszanka alkoholi cetylowych i stearylowych, klasyfikowana jako alkohol tłuszczowy; zapobiega utracie wilgoci, zmiękcza i wygładza; nie jest substancją drażniącą, dlatego na opakowaniu nie ma wymogu podawania jego stężenia
alkohol benzylowy (INCI: Benzyl Alcohol) jest obojętny dla skóry; w kosmetykach pełni funkcje zapachowe i konserwujące, a maksymalne jego stężenie w kosmetyku wynosi 1%; naturalnie występuje w owocach i ziołach, jest dość powszechny w mydłach i produktach do włosów, stosuje się go też jako alkohol w kremach do twarzy
alkohol stearylowy (INCI: Stearyl Alcohol) to alkohol tłuszczowy, stosowany jako substancja nawilżająca, natłuszczająca i zmiękczająca skórę; na opakowaniach kosmetyków nie podaje się jego stężenia
alkohol fenyloetylowy (INCI: Phenethyl Alcohol) – zazwyczaj stosowany jest jako substancja zapachowa oraz bakteriostatyczna; jest obojętny dla skóry i wykazuje niskie prawdopodobieństwo wystąpienia alergii, zatem nie ma wymagań podawania jego stężenia na opakowaniu

Ogólnie alkohole cetylowy, stearylowy, cetearylowy i lanolinowy są alkoholami tłuszczowymi, uznawanymi za bezpieczne w stosowaniu na skórę. Najczęściej spotkasz je w kosmetykach do włosów i skóry, w tym nawilżających. Ich zadaniem jest zapobieganie odparowywaniu wody z powierzchni skóry, a w samych preparatach zapobiegają oddzielaniu się oleju i cieczy.

Szkodliwe alkohole w kosmetykach

Za najbardziej niepożądanych uważa się alkohol etylowy, klasyfikowany wg FDA jako etanol lub alkohol zbożowy (INCI: Alcohol Denat). W czystej postaci etanol może być stosowany jako środek antyseptyczny lub czyszczący. Tutaj mamy denaturowany alkohol etylowy, co oznacza, że jest celowo skażony innymi substancjami chemicznymi, co pozwala na zastosowanie go w kosmetyce. Zaliczany jest do złych alkoholi, ponieważ może doprowadzić do uszkodzeń naskórka lub wysuszenia skóry. Na dodatek przez to, że jest denaturowany, czyli mieszany z ftalanami o właściwościach zmiękczających, w dużych ilościach może doprowadzić do bezpłodności lub cukrzycy.

Szkodliwość alkoholu dla skóry zależy od rodzaju alkoholu i jego stężeniu w produkcie kosmetycznym. Uważa się, że stężenie 5% lub mniejsze jest bezpieczne w przypadku etanolu, a poniżej 1% – dla alkoholu benzylowego.

Dodajmy, że etanol skutecznie zabija mikroorganizmy, takie jak bakterie, grzyby i wirusy, przez co jest częstym składnikiem wielu środków do dezynfekcji rąk.

Jakich alkoholi w kosmetykach unikać:

alkohol denaturowany (INCI: Alcohol Denat) – jest substancją uznaną za bezpieczną do stosowania w produktach kosmetycznych, nawet w wysokich stężeniach; nie wykazuje właściwości uczulających, jednakże działa drażniąco i wysuszająco na skórę
alkohol etylowy (INCI: Alcohol/Ethanol/Ethyl Alcohol), czyli etanol stosowany jako rozpuszczalnik i substancja wspomagająca w kosmetykach; jego stężenie nie powinno być większe niż 5% i zaleca się go unikać ze względu na działanie drażniące i wysuszające
alkohol izopropylowy (INCI: Isopropyl Alcohol) pełni rozmaite funkcje w kosmetykach, w tym stosowany jest jako środek ściągający, przeciwpieniący, rozpuszczalnik i konserwant; działa silnie drażniąco na skórę i wykazuje działanie alergizujące, przez co powinno się go unikać, zwłaszcza w składzie kosmetyków naturalnych

Wiele substancji zapachowych może również podrażnić. Wśród nich znajdują się alkohole zapachowe (aromatyczne) jak alkohol cynamylowy (INCI: Cinnamyl Alcohol), alkohol amylocynamonowy (INCI: Amylcinnamyl Alcohol) oraz alkohol anyżowy (INCI: Anise Alcohol).

Kosmetyki z alkoholem a ciąża

Wprawdzie istnieją alkohole, przy których zaleca się rozwagę, ale nie oznacza to, że mogą być niebezpieczne do stosowania w trakcie ciąży. Tak na przykład w przypadku alkoholu denaturowanego nie ma przeciwwskazań, jednak zawsze zaleca się konsultację z lekarzem oraz zdrowy rozsądek w stosowaniu.

Inaczej jest z alkoholem metylowym, gdzie powszechnie wiadomo o jego negatywnych skutkach na organizm człowieka i określany jest jako trujący. Metanol jest alkoholem stosowanym w roli konserwantu i rozpuszczalnika (np. pigmentów i substancji zapachowych). Nie powinien pojawiać się w kosmetykach do okolic oczu, higieny jamy ustnej, w kosmetykach dla dzieci czy kobiet w ciąży. Ponadto nie zaleca się go nakładać na uszkodzoną skórę. Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy najlepiej w ogóle go unikać w kosmetykach (takie zalecenia dają też światowe organizacje jak np. FDA).

Skóra w ciąży staje się bardziej wrażliwa, dlatego warto zrezygnować z wysuszających alkoholi na rzecz emolientów i kosmetyków dla kobiet w ciąży.

Alkohol w kosmetykach – podsumowanie

W kosmetykach alkohole nie zawsze oznaczają coś złego. Niektóre substancje z tej grupy chemicznej wykazują właściwości wspomagające pielęgnację skóry lub są dla niej całkowicie obojętne.

Najlepiej nauczyć się czytać nazwy i samodzielnie stwierdzić, czy akurat ten składnik będzie Ci służyć. Zwracaj uwagę na rodzaj alkoholu i jego miejsce w INCI. Przykładowo alkohole tłuszczowe na pierwszych miejscu w składzie mogą wpłynąć na lepsze działanie kosmetyku nawilżającego, co docenią zwłaszcza posiadaczki skóry suchej i wrażliwej.

Jakie masz podejście do alkoholi w kosmetykach? Unikasz, tolerujesz? A może masz jakiś ulubiony alkohol, który szczególnie służy Twojej skórze? Podziel się w komentarzu!

Bibliografia: