Kokamidopropylobetaina jest substancją wykorzystywaną w preparatach kosmetycznych, takich jak szampony, odżywki i żele do mycia ciała. Dzięki niej kosmetyk dokładnie oczyszcza z zanieczyszczeń, do tego ma stałą konsystencję i dobrze się pieni. Z substancją Cocamidopropyl Betaine jest trochę zamieszania – jedni obawiają się jej szkodliwości, drudzy doceniają jej właściwości. Jak to z tym CAPB jest?
Cocamidopropyl Betaine (CAPB) można spotkać w składach wielu stosowanych na co dzień kosmetykach, z czego szczególnie głośno mówi się o szamponach z CAPB. Podobnie jak inne związki o skomplikowanych nazwach, tak i kokamidopropylobetaina uważana jest za substancję kontrowersyjną, zwłaszcza w kontekście pielęgnacji wrażliwej i delikatnej skóry. Czy jest się czego obawiać? Czym jest kokamidopropylobetaina i jakie ma właściwości?
Spis treści
Czym jest Cocamidopropyl Betaine?
Cocamidopropyl Betaine (kokamidopropylobetaina, betaina kokamidopropylowa, CAPB) to substancja półsyntetyczna. Jest pochodną oleju kokosowego i powstaje w reakcji oleju kokosowego lub jego kwasów tłuszczowych z dimetylaminopropylaminą. Z chemicznego punktu widzenia jest to detergent amfoteryczny – tutaj warto zaznaczyć, że amfoteryczne środki powierzchniowo czynne wykazują łagodniejsze właściwości odtłuszczające niż surfaktanty anionowe. Jak to działa? Otóż zmienia napięcie powierzchniowe wody, co ułatwia oczyszczanie z zalegającego brudu, również tłustego.
Kokamidopropylobetaina może występować w produktach pod innymi nazwami: Coconut Oil Amidopropyl Betaine, Cocamidopropyl Dimethyl Glycine, N-cocamidopropyl-N, N-dimethylglycine Hydroxid lub Tegobetaine L7.
Cocamidopropyl Betaine jest w użyciu komercyjnym od lat 50. XX wieku. Początkowo kokamidopropylobetaina była używana podczas II wojny światowej jako środek czyszczący, który mógł się pienić w zimnej wodzie. Później opracowano pierwszy szampon z CAPB na bazie oleju kokosowego. Łagodna formuła dobrze się pieniła, ale nie była tak ściągająca jak typowe detergenty, co było sporą zaletą. Tak właśnie narodził się słynny szampon dla dzieci „No More Tears”, czyli niepowodujący łez.
Jak działa kokamidopropylobetaina:
- jako środek powierzchniowo czynny przyciąga brud i olej, ułatwiając ich usuwanie
- wytwarza gęstą pianę w połączeniu z wodą
- zmniejsza działanie wysuszające mocnych detergentów
- chroni produkt przed wysuszeniem
- zagęszcza, sprawiając, że produkty są bardziej kremowe i lepkie
CAPB używa się zwykle w produktach myjących przeznaczonych do spłukiwania. Nie nadaje się do produktów, które pozostają na skórze, ponieważ pozostawienie CAPB może spowodować podrażnienie. Głównie znajdziemy kokamidopropylobetainę w szamponach, odżywkach, mydłach i płynach do mycia ciała. Jest obecna w chusteczkach do zmywania makijażu. Betainę kokamidopropylową zawierają również niektóre pasty do zębów i kremy do golenia, a także środki do czyszczenia powierzchni jak spraye czyszczące czy myjące ściereczki.
Czy Coco Betaine to jest to samo co Cocamidopropyl Betaine?
Zatrzymajmy się na chwilę i naprostujemy jedną sprawę. Otóż często Cocamidopropyl Betaine mylone jest z Coco Betaine. Czy to te same związki? Nie. Cocamidopropyl Betaine i Coco Betaine to nie jest to samo. Ze względu na te same skróty dla Cocamidopropyl Betaine przyjęto CAPB. Tym samym szampon bez CB oznacza szampon bez betainy kokosowej, a szampon bez CAPB – bez betainy kokamidopropylowej.
Cocamidopropyl Betaine to nie jest to samo, co Coco Betaine. Obie substancje mają podobne nazwy, ale jedna jest półsyntetyczna, a druga naturalna. Dla ich rozróżnienia stosuje się odpowiednio skróty: CAPB i CB.
Czym jest betaina kokosowa? To naturalna, bezpieczna substancja myjąca, która stosowana jest dla stabilizacji i poprawienia jakości piany. Zwiększa też lepkość i klarowność preparatu. Stosowana w produktach do pielęgnacji włosów kondycjonuje i zapobiega elektryzowaniu się włosów.
Dodajmy, że Cocamidopropyl Betaine nie należy mylić też z betainą (INCI: Betaine). Betaina to pochodna glicyny, wytwarzana z buraka cukrowego o silnych właściwościach higroskopijnych. Betaina wykorzystywana jest w kosmetykach do pielęgnacji ciała i kondycjonujących włosy.
Szkodliwość Cocamidopropyl Betaine
Wokół Cocamidopropyl Betaine narosło sporo mitów i lęków. Jedne źródła donoszą, że jest to składnik całkowicie bezpieczny (tu najczęściej jest to wynik mylenia z inną substancją – Coco Betaine). Drugie natomiast przestrzegają i nakłaniają do całkowitej rezygnacji z kosmetyków z CAPB. Możemy to zauważyć zwłaszcza w kontekście pielęgnacji włosów, gdzie włosomaniaczki zaznaczają, że CAPB może prowadzić do wypadania włosów. Jak to jest naprawdę?
Reakcja alergiczna a kokamidopropylobetaina
Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy kosmetyki z kokamidopropylobetainą uważane są za bezpieczne. CAPB przebadano dokładnie pod kątem zastosowania w produktach przeznaczonych do zmywania i dlatego pojawia się nawet w składach szamponów dla dzieci czy hipoalergicznych żelach do mycia ciała niemowląt. Jest jednak alergenem, zatem powinny na niego uważać osoby, u których występuje kontaktowe zapalenie skóry (egzema) i osoby z wrażliwą skórą. Stosowana w nadmiarze lub w wysokim stężeniu może też nadmiernie wysuszać skórę i włosy.
Kokamidopropylobetaina to łagodny i bezpieczny surfaktant dla większości ludzi, jednak może wywołać reakcje alergiczne u osób z wrażliwą skórą. W Stanach Zjednoczonych kokamidopropylobetaina została uznana za alergen roku 2004.
Warto tu poruszyć pewną kwestię. Otóż CAPB powstaje po połączeniu oleju kokosowego z dimetylaminopropylaminą (Dimethylaminopropylamine). Wiele się mówi o dobroczynnym wpływie oleju kokosowego na włosy i skórę głowy (sami napisaliśmy o tym artykuł: Olej kokosowy dobry na wszystko! Poznaj jego właściwości pielęgnacyjne), ale tutaj ten drugi składnik powinien zwrócić uwagę.
Dimetylaminopropylamina jest alergenem, uważanym za szkodliwy, drażniący i rakotwórczy. Po kontakcie ze skórą może powodować takie reakcje jak zaczerwienienie, obrzęk, swędzenie i wysypka, a co więcej – objawy te mogą się utrzymywać nawet kilka dni, na dodatek mogą pojawić się na całym ciele (np. na skutek spływania wody ze zmywania szamponu). Jeśli zapalenie skóry jest ciężkie, mogą dojść pęcherze wypełnione płynem lub rany w miejscach, w których produkt zetknął się ze skórą.
Za głównego winowajcę problemów z CAPB wini się DMAPA. Dowodzą tego liczne badania, przeprowadzane od lat 80. XX wieku. Zauważono w nich, że kliniczna alergia na CAPB w większości przypadków równoznaczna jest z alergią na DMAPA. Przegląd badań naukowych z 2012 roku to potwierdza – w wielu badaniach wskazano, że ludzie narażeni na działanie CAPB nie mieli reakcji alergicznej, gdy CAPB nie zawierało dwóch zanieczyszczeń: aminoamide (AA) i 3-dimethylaminopropylamine (DMAPA). Oczyszczone CAPB nie zawiera AA i DMAPA i tym samym nie powoduje wrażliwości alergicznej.
Szampony z Cocamidopropyl Betaine mogą powodować:
- świąd
- przesuszenie skóry i włosów
- zaczerwienienie skóry głowy
- wysypkę przypominającą trądzik różowaty
- mocne łuszczenie naskórka
- elektryzowanie się włosów
- łupież
- podrażnienie śluzówek i okolic oczu
Dodajmy, że amerykańska organizacja non-profit Environmental Working Group (EWG) zauważa, że CAPB nie jest powiązany z rakiem, toksycznością rozwojową ani toksycznością reprodukcyjną. Potwierdza jednak, że może powodować uczulenie skóry. EWG specjalizuje się w badaniach i rzecznictwie w dziedzinie subsydiów rolnych, toksycznych chemikaliów, zanieczyszczeń wody pitnej i odpowiedzialności korporacyjnej. Co roku publikuje m.in. ranking produktów zawierających szkodliwe substancje jak pestycydy.
Cocamidopropyl Betaine a wypadanie włosów
Każdego dnia traci się około 50-100 włosów. Jeżeli tych włosów wypada więcej, może to być oznaką m.in. nieodpowiedniej diety, zmęczenia i stresu lub niewłaściwej pielęgnacji. W szamponie, którego używasz, mogą znajdować się szkodliwe składniki potęgujące ten problem. Jak już wspomnieliśmy, jednym z takich składników jest kokamidopropylobetaina.
CAPB niekoniecznie musi być przyczyną wypadania włosów, bo one mogą być różne. Jeśli wykluczasz inne czynniki, sprawdź detergenty obecne w szamponie.
Jak to działa? Niektóre składniki myjące w szamponie podrażniają skalp, w konsekwencji przyczyniają się do zaburzenia naturalnej równowagi skóry i osłabienia cebulek. A to z kolei może spowodować wypadanie włosów. Dlatego, jak niepokoi Cię ilość wypadających włosów, sprawdź, czy posiadasz szampon lub maskę do włosów z CAPB – może to być dobry moment, aby z nich zrezygnować.
Cocamidopropyl Betaine (CAPB) – unikać czy nie?
CAPB jest wprawdzie łagodnym surfaktantem i co do zasady nie ma przeciwwskazań do jego stosowania, jednak może wywoływać reakcje alergiczne. Z tego też względu powinny go unikać zwłaszcza osoby z wrażliwą skóry głowy, alergicy i takie osoby, które już wcześniej doświadczyły uczulenia na tzw. chemię kosmetyczną.
Jeśli borykasz się ze swędzącą skórą głowy, podrażnieniem i wypadaniem włosów, lepiej tu wybrać łagodne kosmetyki, w których są takie glukozydy jak: Lauryl Glucoside, Decyl Glucoside, Coco Glucoside.
Warto przy tym zaznaczyć, że alergia nie musi wcale wystąpić. Najczęściej dotyka ona osoby które przeszły z szamponu drogeryjnego na naturalny. Bierze się to stąd, że w zwykłych szamponach głównym detergentem jest SLS (kokamidopropylobetaina jest tylko pomocnicza, więc jest jej mniej), a w łagodniejszych – CAPB. To dlatego wiele kobiet po pierwszym użyciu naturalnego szamponu skarży się na wzmożone swędzenie głowy czy też mocny przesusz włosów. Tutaj wina spoczywa na innym detergencie. Jeśli dokładnie spłukujesz szampon z włosów, ryzyko alergii jest mniejsze.
CAPB jest składnikiem kosmetyków do spłukiwania, dzięki temu nie wchłania się głębiej i działa jedynie na powierzchni. Aby ograniczyć ryzyko alergii, należy dokładnie kosmetyk zmyć/spłukać ze skóry.
Dodajmy, że obecność CAPB w szamponach, maskach czy odżywkach ma sens, ponieważ substancja ta wykazuje dobre właściwości oczyszczające. Ponadto mieszaniny substancji myjących działają na skórę łagodniej niż pojedyncze detergenty.
Udowodniono, że kokamidopropylobetaina w połączeniu z anionowymi substancjami powierzchniowo czynnymi łagodzi ich ewentualne drażniące działanie. Przykładowo Cocamidopropyl Betaine łagodzi działanie SLS w kosmetykach i jest to jeden z powodów, dlaczego pojawia się w naturalnych szamponach do włosów. Natomiast połączenie kokamidopropylobetainy ze środkami kationowymi polepsza właściwości oczyszczające kosmetyku i może poprawić właściwości antystatyczne.
Tu poczytasz więcej o detergentach w szamponach:
Jaki szampon bez Cocamidopropyl Betaine?
Najczęściej Cocamidopropyl Betaine znajdziesz w szamponach drogeryjnych. Popularne tzw. rypacze również mogą zawierać CAPB, choć nie muszą. Z dokładnym i mocnym oczyszczeniem doskonale sobie tu radzą detergenty anionowe, ale CAPB może się pojawiać jako wsparcie – zarówno dla oczyszczenia, jak i poprawienia jakości piany i konsystencji kosmetyku.
Jeśli chcesz unikać CAPB w obawie o reakcje alergiczne, a nie chcesz analizować każdego składu i testować szamponu na własnej skórze, poniżej kilka naszych propozycji.
Szampony bez CAPB – rekomendacja Triny:
♥ Hairy Tale Cosmetics – Dragon Wash – Szampon oczyszczający. Spośród wielu dostępnych na rynku kosmetyków bardzo dobre opinie ma marka kosmetyczna Hairy Tale, i nic dziwnego. Stoi za nią jedna z najpopularniejszych polskich włosomaniaczek, Agnieszka Niedziałek, która zrewolucjonizowała podejście do pielęgnacji włosów. Aktywnie promuje naturalne produkty do włosów, które są jak najbardziej przyjazne dla skóry głowy, czego dowodem jest szampon Dragon Wash. Zawiera on tylko łagodne detergenty myjące, a działanie oczyszczające wzmacnia kwasek cytrynowy.
♥ YOPE – Szampon do włosów przetłuszczających się – Świeża trawa. Innym ciekawym produktem jest szampon do włosów YOPE, który zawiera detergent SCS (Sodium Coco-Sulfate) oraz oczyszczająco-złuszczającą sól morską. Dzięki zawartości pantenolu wykazuje działanie kojące i pomaga okiełznać puszące się włosy.
♥ Anwen – Wake It Up – Enzymatyczny szampon kawowy. Nie można nie wspomnieć o innej polskiej marce kosmetycznej, która również powstała z inicjatywy włosomaniaczki, tym razem Anny Kołomycew. Chodzi o markę Anwen, która oferuje szampon enzymatyczny. Dzięki zawartości lukrecji wykazuje działanie łagodzące, a mocznik dodatkowo pielęgnuje skórę głowy.
Kosmetolog odpowiada na Wasze pytania o Cocamidopropyl Betaine
Kokamidopropylobetaina jest powszechnie stosowanym środkiem powierzchniowo czynnym – znajdziemy ją w wielu produktach kosmetycznych i higienicznych. Mimo że jest to stosunkowo bezpieczna substancja, może wzbudzać obawy. Rozwiejmy zatem najczęstsze z nich.
Czy Cocamidopropyl Betaine można stosować w ciąży i okresie karmienia piersią?
Kosmetyki z CAPB mogą być bezpiecznie stosowane w czasie ciąży i laktacji. W tym okresie skóra może jednak stać się bardziej wrażliwa i reaktywna. Używanie kosmetyków z kokamidopropylobetainą w nadmiernych ilościach, na uszkodzoną lub zmienioną chorobowo skórę, może wiązać się z ryzykiem wystąpienia reakcji alergicznej. W przypadku pojawienia się jakichkolwiek niepokojących objawów, należy przerwać stosowanie kosmetyku i skonsultować się z lekarzem.
Czy Cocamidopropyl Betaine jest bezpiecznym składnikiem dla dzieci?
Tak, kokamidopropylobetaina jest bezpiecznym składnikiem kosmetyków spłukiwalnych przeznaczonych do stosowania u dzieci. W pielęgnacji skóry dziecka warto jednak postawić na łagodne produkty na bazie naturalnych składników – zwłaszcza w przypadku skóry alergicznej lub atopowej.
Jak rozpoznać uczulenie na Cocamidopropyl Betaine?
Uczulenie na kokamidopropylobetainę może wystąpić w przypadku skóry wrażliwej, alergicznej, a także po niedokładnym spłukiwaniu kosmetyków ze skóry i włosów. Objawy uczuleniowe zależą od stopnia nasilenia reakcji alergicznej. Może pojawić się m.in. swędzenie, pieczenie i zaczerwienienie skóry, wysypka, obrzęk, a w skrajnych przypadkach uogólniona reakcja alergiczna. Cocamidopropyl Betaine jako pojedynczy składnik wykazuje niski potencjał uczulający. Uczulenie na kokamidopropylobetainę to najczęściej wynik działania CAPB w połączeniu z innymi silnymi detergentami. Warto zatem spojrzeć na etykietę kosmetyku pod kątem całego składu, nie tylko pojedynczej substancji.
Cocamidopropyl Betaine – podsumowanie
Kokamidopropylobetaina to powszechny składnik kosmetyków, który pełni funkcję oczyszczającą, stabilizującą i pianotwórczą. Znajdziesz ją głównie w preparatach myjących, które mają krótki kontakt ze skórą, jak żele pod prysznic czy szampony, a nawet w kosmetykach dla dzieci.
W Stanach Zjednoczonych Cocamidopropyl Betaine został zaliczony do jednych z silniej alergizujących substancji, a w 2004 roku został nawet okrzyknięty alergenem roku przez Amerykańskie Stowarzyszenie Kontaktowego Zapalenia Skóry (American Contact Dermatitis Society – ACDS). To właśnie od tamtego momentu zaczęło być głośno o CAPB, a wiele osób natychmiast z niego zrezygnowało. Niektóre źródła uspokajały, że nie do końca wiadomo, czy to alergizujące działanie dotyczy wyłącznie CAPB, czy też substancji, z którymi występuje jak SLS, SLES. Ponadto przegląd badań naukowych z 2012 roku wykazał, że to nie samo CAPB powoduje reakcję alergiczną, ale zanieczyszczenia, które powstają w procesie produkcyjnym (głównie DMAPA).
Co z tego wynika? Obecność CAPB w kosmetykach jest zasadna, ponieważ kokamidopropylobetaina łagodzi działanie innych detergentów, do tego sama wykazuje właściwości oczyszczające. Jednak – tak, jak w przypadku każdego innego detergentu – warto zachować ostrożność przy stosowaniu kosmetyków z kokamidopropylobetainą.
Bibliografia:
- Cocamidopropyl Betaine, National Library od Medicine (dostęp 17.02.2023).
- Fatty acid amidopropyl dimethylamines as used in cosmetics, Scientific Literature Review, luty 2012 (dostęp 17.02.2023).
- P. A. Cornwell, A review of shampoo surfactant technology: consumer benefits, raw materials and recent developments, International Journal of Cosmetic Science, listopad 2017 (dostęp 17.02.2023).
