Kwas octowy (etanowy) w kosmetykach – co to jest? Poznaj zastosowanie i właściwości

Kwas etanowy, zwany octowym, występuje najczęściej w kosmetykach do pielęgnacji cery problematycznej, w tym tłustej i trądzikowej. Wśród jego cennych właściwości wymienia się m.in. antybakteryjne i przeciwzapalne, co jest przydatne w terapii niektórych chorób skórnych. Jednak to nie wszystkie jego właściwości! Sprawdź, jakie działanie i zastosowanie ma kwas octowy w kosmetykach.

Ocet jest powszechnie stosowany niemal w każdym domu jako przyprawa. Mało kto jednak wie, że za jego charakterystyczny zapach odpowiada kwas octowy, który wykazuje wyjątkowe właściwości, przez które jest szeroko stosowany w kosmetyce. Wielu dermatologów, na podstawie aktualnych badań, wskazuje, że to właśnie ocet może być środkiem na wiele problemów skórnych. Czym jest kwas octowy i jakie ma zastosowanie? Zacznijmy od przedstawienia bohatera tego artykułu.

Kwas octowy – co to jest i jak się go wytwarza?

Kwas octowy (Acetic Acid, w skrócie: AA) znany jest jako kwas etanowy, kwas etylowy, kwas metanokarboksylowy i kwas AA. Jest organicznym związkiem chemicznym, zaliczanym do grupy karboksylowych kwasów, powstającym w procesie fermentacji octowej. Szeroko jest wykorzystywany m.in. w branży spożywczej, gdzie uzyskuje się go poprzez fermentację octową etanolu jako produkt uboczny. Na większą, przemysłową skalę uzyskuje się go poprzez karbonylowanie metanolu lub w procesie utleniania butanu. Co ciekawe, może być wytwarzany poprzez destylację (oczyszczanie) drewna.

Kwas etanowy, potocznie kwas octowy, obecny jest w każdym occie: spirytusowym, jabłkowym, winnym, ryżowym itd. W składzie INCI oznaczony jest jako Acetic Acid. W produktach spożywczych znajdziesz go pod E260.

Kwas etanowy w czystej postaci jest bezbarwną cieczą o charakterystycznym zapachu, silnie żrącą, powodującą podrażnienia śluzówek. Jest higroskopijny, co oznacza, że ma zdolność do pochłaniania wilgoci z otoczenia. Ma do tego wysoką temperaturę wrzenia i słabą odporność na zimno, zatem przy bardzo niskich temperaturach mogą pojawić się na jego powierzchni kryształki – dotyczy to tylko czystej postaci. 

Jako ciekawostkę dodamy, że ocet był znany ludzkości od dawien dawna, np. są dowody na to, że Hipokrates używał octu do leczenia ran. Jednak dopiero po 1700 roku rozpoczęto produkcję czystego związku kwasu octowego. Stało się tak dzięki działalności niemieckiego chemika Georga Ernsta Stahla, który wydestylował kwas octowy z octu. Jest to o tyle zaskakujące, że substancja ta została już wcześniej wyizolowana z octu pomiędzy 750 a 800 rokiem (dokonał tego arabski alchemik Dżabir Ibn Hajjan), świat więc musiał trochę poczekać na upowszechnienie się kwasu octowego.

Zastosowanie kwasu octowego

Kwas octowy jest powszechnie wykorzystywany w branży spożywczej, tekstylnej, chemicznej i farmakologicznej. Stosuje się go m.in. do produkcji sztucznego jedwabiu i większości tkanin lateksowych; leków (tu głównie aspiryny oraz preparatów na problemy żołądkowo-jelitowe), niepalnej taśmy filmowej oraz butelek PET. Sięga po niego również branża grzewcza i wykorzystuje np. do usuwania kamienia kotłowego. W przemyśle chemicznym jest to powszechny środek myjący obecny w produktach czyszczących, kwas octowy zawierają również ekologiczne środki czystości.

W kosmetykach kwas octowy pojawia się jako środek regulujący pH preparatu, tym samym wpływa na wydłużenie jego trwałości. Ponadto stosowany jest jako substancja neutralizująca zapach produktu, który dla niektórych może być nieprzyjemny.

W kosmetyce kwas etanowy stosowany jest w bardzo niskim, bezpiecznym stężeniu, dlatego nie stanowi zagrożenia dla skóry. Zawartość AA może wynosić 4%–10%, przy czym najpowszechniejszy jest 5% kwas octowy i już to stężenie ma udowodnione działanie przeciwdrobnoustrojowe i przeciwgrzybicze.

W jednym z przeglądów opublikowanym na łamach „International Journal of Dermatology” w 2021 roku możemy przeczytać, że właściwości kwasu octowego mogą być przydatne w leczeniu ran, infekcji bakteryjnych i grzybiczych. Stosuje się go ponadto w świądzie, usuwaniu wszy i leczeniu rozstępów ciążowych. Wykazano również, że może działać leczniczo przy nadciśnieniu, cukrzycy, a nawet złośliwych nowotworach.

Dodajmy, że kwas octowy może przybierać różne nazwy w zależności od stężenia. Tak na przykład ocet spożywczy (spirytusowy) ma go najmniej, bo 6–8%, i jest to właściwie rozcieńczony kwas octowy stosowany głównie do konserwacji żywności i jako przyprawa (oznacza się go wówczas jako E260). Natomiast kwas o stężeniu 70–80% to już tzw. esencja octowa. Czysty kwas natomiast nazywany kwasem octowym lodowatym.

Właściwości kwasu octowego

W branży kosmetycznej kwas octowy jest wykorzystywany głównie jako regulator pH, może też pojawiać się w roli neutralizatora zapachu. W odpowiednim stężeniu wykazuje cenne właściwości kosmetyczne, szczególnie przydatne w pielęgnacji skóry problematycznej.

Jakie działanie ma kwas octowy:

• reguluje odczyn pH
• neutralizuje zapach produktu kosmetycznego
• działa antybakteryjnie i grzybobójczo
• zmniejsza i zapobiega stanom zapalnym
• silnie oczyszcza
• ogranicza produkcję łoju
• rozjaśnia przebarwienia
• złuszcza martwy naskórek
• zmniejsza widoczność blizn
• nabłyszcza i wygładza włosy
• może ograniczać łupież

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że wprawdzie kwas octowy jest uważany za ogólnie bezpieczny, nie powoduje alergii i nie jest komedogenny, ale jego niewłaściwe użycie może spowodować uszkodzenie skóry. To dlatego zaleca się go używać wyłącznie w postaci rozcieńczonej i właśnie w takiej pojawia się w kosmetykach. Jeśli chcesz go włączyć do pielęgnacji domowej, zwłaszcza w przypadku zmian dermatologicznych, najlepiej skonsultuj się z lekarzem lub specjalistą.

Kwas octowy uważany jest za bezpieczny, nie powoduje alergii i nie jest komedogenny. Nie zawiera związków pochodzenia zwierzęcego, zatem mogą po niego sięgać weganie.

Dodajmy, że światowe organizacje badające bezpieczeństwo substancji kosmetycznych uważają kwas octowy za bezpieczny do stosowania nawet w okresie karmienia piersią oraz w trakcie ciąży.

W jakich kosmetykach można znaleźć kwas etanowy?

Dzięki właściwościom przeciwzapalnym i bakteriobójczym kwas octowy jest składnikiem kosmetyków do pielęgnacji skóry problematycznej, w tym tłustej i trądzikowej. Znaleźć go możemy m.in. w kosmetykach do cery z przebarwieniami oraz kosmetykach na trądzik. Ze względu na działanie wybielające może też pojawić się w pastach do zębów – wówczas nie tylko działa jak ścierniwo, ale nadaje też połysk.

Kwas octowy jest częstym składnikiem takich kosmetyków, jak:

• płukanki do włosów
• produkty przeciwłupieżowe
• kosmetyki i maści do pielęgnacji cery trądzikowej
• kosmetyki ujędrniające
• kosmetyki wygładzające
• kremy i serum do twarzy
• kremy na blizny i rozstępy
• preparaty na przebarwienia
• peelingi i scruby do twarzy i ciała
• preparaty na grzybicę paznokci
• mydła w płynie
• pasty do zębów

Jak widać, działanie kwasu etanowego nie sprowadza się wyłącznie do pielęgnacji skóry. Kwas octowy stosowany jest też w pielęgnacji włosów, zwłaszcza puszących się i pozbawionych blasku. Skutecznie zamyka łuski włosów, przez co sprawia, że kosmyki stają się wygładzone i nabłyszczone. To dlatego jest częstym składnikiem gotowych płukanek, mgiełek i odżywek do włosów.

Ocet w domowej pielęgnacji – jak go używać?

Kwas octowy znajduje się nie tylko w occie spożywczym, ale też w innych: jabłkowym, winnym, ryżowym itd. Jeśli chcesz skorzystać z dobrodziejstwa octu w warunkach domowych, to najlepszym produktem będzie ocet jabłkowy. Uważany jest za najzdrowszy typ octu, ponieważ zawiera dużo pektyn, a jak wiadomo, to one właśnie regulują pH skóry i chronią przed przesuszeniem.

Ocet jabłkowy w pielęgnacji domowej ma jedną zasadniczą zaletę – ma niskie stężenie, zatem ryzyko uszkodzenia skóry jest tu minimalne. Na bezpieczeństwo stosowania octu wpływa również fakt, że stosuje się go w wersji rozcieńczonej z wodą. 

Na temat zastosowania octu jabłkowego na twarz i włosy stworzyliśmy osobny poradnik:

Te kosmetyki mogą Ci się spodobać:

Kwas octowy – podsumowanie

Kwas etanowy, powszechnie znany jako kwas octowy, jest stosowany w produkcji wielu kosmetyków. Dzięki temu, że działa bakteriobójczo, grzybobójczo, do tego wykazuje działanie oczyszczające i gojące, znajdziesz go głównie w preparatach do cery trądzikowej i tłustej. Działa rozjaśniająco na skórę, stąd nie powinna dziwić jego obecność w kosmetykach na przebarwienia. To nie wszystko! Kwas octowy znakomicie zakwasza włosy i stosowany w płukankach lub odżywkach zamyka łuski włosów, tym samym je wygładzając i nabłyszczając. 

Czy znałaś wcześniej właściwości kwasu octowego? A może stosujesz ocet w domowej pielęgnacji? Podziel się swoimi przemyśleniami w komentarzu!

Bibliografia:

1. „Acetic acid and the skin: a review of vinegar in dermatology”, praca zbiorowa, International Journal of Dermatology vol. 61, Issue 7, July 2022, p. 804-811.
2. „Acetic acid”, Substance Infocard, European Chemical Agency.